Specifičnosti ljudskih populacija, Istorijski i savremeni aspekti. Osnovna obeležja demografije

UVOD

Razumni čovek, Homo sapiens, jeste vrsta koja se za oko dva miliona godina svoje evolucije veoma rasprostranila. Očigledno Zemljina biosfera pruža vrlo povoljne uslove za njen opstanak i razvoj.
Danas na Zemlji ima oko 6 milijardi ljudi. Po sadašnjoj stopi rasta populacije od 2 %, od samo jednog para do 6 milijardi došlo bi se za smo 1100 godina!Ako čovek postoji na Zemlji oko milion godina, kako tvrde evulucionisti, pri sadašnjoj stopi rasta danas bi trebalo da živi 108600! Taj broj je apsurdan, ali evolucionistički uniformizam zahteva da toliko ljudi sada treba da postoji.

Ljudska vrsta je tokom svog razvoja dugo bila pod uticajem istih faktora za ograničavanje brojnosti kao i sav ostali živi svet. Količina raspoložive hrane verovatno je predstavljala glavni uzrok ograničenja u paleolitskom dobu. On postaje manje značajan sa razvojem poljoprivrede, ali razne bolesti i periodične epidemije dugo ostaju osnovni ograničavajući faktor povećanja broja stanovnika na Zemlji.

Ako uzmemo u obzir bolesti, gladi i ratove, pri umerenoj stopi populacije od samo 1% godišnje, zasićenje populacije bi bilo dosegnuto za manje od 5000 godina, ostavljajući 995000 godina sa stopom rasta od 0%. Za to vreme milioni miliona ljudi i žena živeli bi i umirali. Medjutim, njihovi ostaci nisu pronadjeni. Njihovi alati i gradjevine nikada nisu vidjene.

Pojam i predmet demografije

Demografija je nauka o stanovništvu. Etimologija grčke reči demografija (demos narod; graphein opisivati) upravo objašnjava njeno osnovno značenje. Termin demografija uveo je prvi put u naučni rečnik A. Guillard (1799-1876) u delu Elementi humane statistike ili komparativna demografija (Pariz 1855.). Guillard-ova definicija je veoma široka i bliska današnjem shvatanju pojma demografije. Po njemu, “demografija je po predmetu istraživanja sinonim zakona o stanovništvu. Zakon stanovništva u najširem smislu reči znači zakon ili celokupnost zakona prema kojima čovečanstvo ostvaruje svoj napredak, najpre brojčano, a kasnije u pogledu obrazovanja, moralnih vrednosti i snaga, kao i standarda”. Dalje, A. Guillard je demografiju definisao kao “prirodnu i društvenu nauku ljudske vrste”, a u užem smislu kao “matematičko znanje o stanovništvu, o njegovim opštim kretanjima, o njegovom fizičkom, građanskom, intelektualnom i moralnom stanju”.
Drugi autori davali su najčešće užu definiciju, i po njima predmet demografskih izučavanja obuhvata, pre svega, prirodno (smrtnost i fertilitet stanovništva) i mehaničko (migracije) kretanje stanovništva, kao i opisivanje nekih osnovnih stanja stanovništva (polni i starosni sastav, struktura po bračnom stanju itd.).
Danas u literaturi dolazi u većoj meri do izražaja šire shvatanje demografije i njenog predmeta. Pojam demografije vezuje se za demografski razviatk.
Demografski razvitak je kompleksan proces koga čine prirodno i mehaničko kretanje stanovništva (natalitet, fertilitet, smrtnost i migracije), kao i promene u demografskim strukturama (biološkim, socio-ekonomskim i intelektualnim). Između kretanja i struktura stanovništva postoji obostrana međusobna povezanost, koja se ogleda u tome što komponente kretanja stanovništva utiču na strukture, i obrnuto, demografske strukture ispoljavaju svoj uticaj na natalitet i smrtnost, odnosno na preseljavanje stanovništva. S druge strane, komponente kretanja stanovništva kao i demografske strukture i promene u njima uslovljene su delovanjem brojnih činilaca bioloških, socio-ekonomskih, ekoloških, kulturnih i socio-psiholoških. Pomenuti faktori i njihovo delovanje ispoljavaju se različito u datim uslovima društvenog i ekonomskog razvoja, što znači da je demografski razvitak istorijski uslovljen. Drugim rečima, stanovništvo koje živi na izvesnom stupnju društvenog i ekonomskog razvoja pokazivaće u pogledu demografskog razvitka pravilnosti i zakonomernosti koje su svojstvene datom stepenu razvoja.
Predmet demografije je stanovništvo koje živi na nekoj teritoriji i koje se menja u pogledu svojih obeležja po zakonomernostima svojstvenim za izvesno istorijsko razdoblje. Stanovništvo, pak, predstavlja skup lica, ljudi, na nekoj teritoriji koji se razlikuje od samih individua, mada je od njih sastavljen. Po današnjem, širem gledištu, demografija izučava, njegovo kretanje, razmeštaj i druge pojave, kao i njegove strukture koje se zasnivaju na individualnim karakteristikama pojedinaca.