Budžet

UVOD

Budžet danas predstavlja najsnažniji instrument razvojne i tekuće politike. Sistematizovan plan prihoda i rashoda države za određeno vremensko razdoblje, najčešće za godinu dana.

Budžet, budžetski prihodi i rashodi, kao njegove glavne stavke moraju biti detaljno planirani, kako bi se izbjegla budžetska neravnoteža. Osim kvantuma u prilivu i odlivu sredstava neophodno je detaljno isplanirati i vremensku dimenziju budžeta, to jest skladnost u tokovima, kako se ne bi desilo da u određenom periodu budžet ne bude likvidan i time ugrozi efikasno funkcionisanje sistema javnih finansija. Zbog bitnosti budžeta za funkcionisanje jedne privrede, finansiranje ključnih infrastrukturnih projekata, stvaranja okvira za ubrzan privredni razvoj i slično, ova ekonomska kategorija je izuzetno atraktivna i aktuelna u savremenoj ekonomskoj literaturi kako teorijskoj, tako i istraživačkoj i praktičnoj.

Moderno državno uređenje zahtjeva jasno definisan položaj budžeta u pravnom poretku jedne zemlje. U mnogim ustavima je unijeto definisanje budžeta. Budžet predstavlja instrument kojim se iskazuju prihodi i raspoređuju sredstva – rashodi za finansiranje, ustavom utvrđenih funkcija i zakonom utvrđenih obaveza. U našem sistemu budžet je pravni akt, između ostalog i zato što se njegovo donošenje odvija po proceduri predviđenoj i za druge zakone. Ono što je za budžet svojstveno jeste da postoje rokovi za pripremu i njegovo usvajanje. Za ove procedure odgovorno je ministarstvo nadležno za poslove finansija. Često se prilikom usvajanja budžeta usvajaju i zakoni koji su u tijesnoj vezi sa budžetom. To su najčešće zakoni koji definišu izvore prihoda budžeta.

Rad se sastoji od četiri cjeline. U prvom dijelu su objašnjeni pojam budžeta, njegove osnovne karakteristike i elementi koji čine budžet. U drugom dijelu pažnja je usmjerena na funkcije koje budžet ima. Treći dio se odnosi na osnovna načela koja se primjenjuju prilikom izrade, donošenja i izvršenja budžeta. Posljednji dio rada je koncentrisan budžetsku proceduru i njene pojedinačne faze izrada, donošenje, izvršenje i kontrola budžeta.

1.    POJAM BUDŽETA

Budzet se najčešće definiše kao sistematski prikaz odnosno šema prihoda i rashoda neke države za određeno plansko razdoblje,odnosno za jednu budžetsku godinu. Riječ budžet potiče od riječu bulga što znači kožna torba, koju je obično nosio ministar finansija. Budžet je osnovni dokument za finansiranje državnih, javnih rashoda.

Sve prikupljene javne prihode odnosno poreze, doprinose, takse i druge oblike javnih prihoda, potrebno je rasporediti na određene korisnike i za utvrđene namene. Zbog toga, neophodno je da u finansijskom sistemu svake države postoje određene finansijske institucije (institucije za finansiranje javnih rashoda). Analogno tome, teorija i praksa savremenih država poznaju brojne institucije javnih finansija: budžet, fondovi, finansijski programi, podračuni itd. Međutim, nema sumnje da je ubedljivo najznačajnija institucija javnih finansija budžet, budući da on predstavlja osnovni, a često i jedini instrument finansiranja javnih rashoda u savremenim državama.

Osim prethodno navedene definicije, danas je takođe veoma  prihvaćena i definicija koja budžet definiše na sledeći način: Budžet je osnovna finansijska institucija svake političko-teritorijalne zajednice kojom se planski predviđaju novčani rashodi i prihodi, shodno karakteru proizvodnih odnosa za neposredne i perspektivne zadatke, a koju sankcioniše predstavničko tijelo. Kao što se vidi, ova definicija ukazuje na spregu između budžeta, politčkog tijela i vladajućih odnosa u proizvodnji koji uslovljavaju i nalažu njegove zadatke, u zavisnosti od konkretnog stanja ovih odnosa.