Ekonomska politika i privredni razvoj

UVOD

Tema ovog maturskog rada jeste ekonomska politika i privredni razvoj. Data tema je dosta obimna, ali u narednih nekoliko stranica biti će prezentirane najbitnije činjenice vezane za problem u kratkim crtama.

Da bi se zadovoljile stalne rastuće potrebe stanovništva, ljudsko društvo je prisiljeno na proces stalnog obnavljanja proizvodnje različitih materijalnih dobara i usluga. Privredni rast podrazumijeva povećanje proizvodnje na nivou nacionalne ekonomije izraženo kroz ukupan bruto domaći proizvod (skup dobara i usluga ostvarenih u toku jednog perioda) u odnosu na broj stanovnika.

Tokom privrednog rasta promjene u sastavu privrede su raznovrsne. One su najizraženije u promjenama u proizvodnom sastavu, odnosno učešću pojedinih djelatnosti (kao što je poljoprivreda i industrija) u ukupnoj proizvodnji. Privredni rast i promjena sastava u privredi objašnjavaju ekonomsku sadržinu privrednog razvoja. U novije vrijeme sve veći značaj dobijaju njegovi društveni i ekološki faktori.

Ovaj maturski rad je sastavljen iz tri dijela, odnosno, tri zasebne cjeline. Pored toga, on sadrži i uvod, zaključak, te literaturu.

1. Ekonomska politika

Ekonomska politika je dio državne politike koja se bavi odnosom države i gospodarstva.

Postoje četiri vrste ekonomske politike:
• politika cijena i dohotka
• monetarna politika
• fiskalna politika
• politika ekonomskih odnosa s inozemstvom (vanjskotrgovinska politika).

Pod ekonomskom politikom podrazumijevamo svjesne, namjerne promjene određenih ekonomskih varijabli (instrumentalnih varijabli) koje ĉine subjekti ekonomske politike, radi ostvarenja nekog unaprijed određenog cilja. Potreba za promjenama ekonomskih varijabli nastaje kada spontani tijek ekonomskih događaja ne vodi ostvarenju željenog cilja. Pri ostvarivanju ciljeva, ekonomska politika se služi određenim sredstvima – instrumentima. Instrument je, prema tome, sredstvo pomoću kojeg se određeni cilj ostvaruje.
Ekonomska politika se može ilustrirati stablom sa četiri grane koje predstavljaju vrste ekonomske politike:
• politika cijena i dohotka;
• monetarna politika;
• fiskalna politika i
• politika ekonomskih odnosa s inozemstvom (vanjskotrgovinska politika).

Svaka grana tj. vrsta ekonomske politike ima ogranke, mjere, instrumente ekonomske politike. To stablo raste na tlu koje se zove ekonomska analiza. Kao što i na slabom tlu stablo teško raste, tako ni ekonomska politika ne može biti dobra ako ima slabu analitičku podlogu.

Ciljevi ekonomske politike su brojni, ali kao osnovne moglo bi se izdvojiti:
• ostvarivanje poželjne stope gospodarskog rasta uz održivi razvoj i konkurentnost,
• smanjivanje stope nezaposlenosti (nova radna mjesta, težnja punoj zaposlenosti),
• stabilnost cijena (suzbijanje inflacije),
• uravnotežena platna bilanca (smanjivanje deficita izvozom, manjim uvozom),
• smanjenje siromaštva i povećanje socijalne stabilnosti preraspodjelom dohodaka, mjerama socijalne politike

Instrument je sredstvo kojim se ostvaruju ciljevi ekonomske politike, odnosno primjene u instrumentima utiču na jedan ili više makroekonomskih ciljeva. Mogu biti određene ekonomske veličine ili neka kategorija privrednog sistema, klasifikuju se prema politikama u okviru ekonomske politike pa tako postoje:

• Instrumenti fiskalne politike
• Instrumenti monetarno-kreditne politike
• Instrumenti politike cijena
• Instrumenti politike dohodaka i
• Instrumenti direktne kontrole.

1.1. Nosioci, instrumenti i mjere ekonomske politike

Nosioci ekonomske politike su brojni i dijele se u dvije grupe:
• Prva grupa nosilaca ekonomske politike pripada grupi njenih kreatora;
• Druga grupa nosilaca ekonomske politike je institucionalizovana kroz predstavničke organe, organe parlamenta vlasti i vladu jedne zemlje.

Instrumenti su sredstva pomoću kojih nosioci ekonomske politike ostvaruju postavljene ciljeve. Sve instrumente ekonomske politike je moguće razvrstati:
• Instrumente javnih finansija;
• Instrumente novca i kredita;
• Instrumente deviznog kursa;
• Instrumente direktne kontrole;
• Instrumente promene institucionalnih aranžmana.

Mjere ekonomske politike su postupci usmjereni u pravcu promjene ili ukidanja postojećih instrumenata, ili pak uvođenja novih instrumenata makroekonomske politike. One predstavljaju korišćenje određenog instrumenta ekonomske politike u određenom vremenskom periodu kako bi se ostvario jedan ili više ciljeva ekonomske politike.

Mjera ekonomske politike, prema tome, predstavlja promjenu, ukidanje ili uvođenje novog instrumenta ekonomske politike. Ako bi, na primjer, nosioci ekonomske politike odlučili da suzbiju inflaciju smanjenjem količine novca u opticaju oni bi tada koristili instrumente monetarne politike, a konkretna mjera bi mogla da bude povećanje obavezne rezerve banaka.

Takođe, ako bi cilj bio povećanje potrošnje, jedan od načina da se taj cilj ostvari bio bi smanjenje poreza na dohodak građana. U tom slučaju bili bi korišćeni instrumenti fiskalne politike, a konkretna mjera bi bila smanjenje poreza.