Hemijski parametri zemljišta

UVOD

Zemljište je osnovni deo svakog ekosistema i osnova poljoprivredne proizvodnje, a time i opstanka ljudskog roda. Predstavlja inzvaredno značajno prirodno dobro ali koje se stvara i obnavlja veoma sporo. Da bi se formirao sloj zemljišta debeo 2 do 3 cm, potrebno je 200 do 1000 godina. Tako da se sa stanovišta i vise ljudskih generacija moze smatrati konačnim dobrom. Kao zemljište koje se nemilosrdno uništava, degradira kao osnovni deo ekosistema i podloga za život ljudi, za život životinja i biljaka, za proizvodnju hrane i vode, za sve ljudske aktivnosti.Ako se takvo zemljište ne zaštiti posledice mogu biti nesagledive.

Počeci poljoprivrede nastali su u vreme “neolitske revolucije” u području plodnog zemljišta na Bliskom istoku oko 9000-8000 godina p.n.e. gajenjem ječma i pšenice, oko 6500 godina p.n.e. u Grčkoj, šire se oko 5500 godina p.n.e. uz Dunav, oko 4500 godina p.n.e. do Nemačke, Holandije i Francuske (uz Sredozemne obale), a oko 4000 godina p.n.e. ratari prelaze u Britaniju.
Ukorenjivanjem zasejanog semena počela je kulturna revolucija (gajenje) useva, a ratar je postao stalnosedelac i vlasnik useva u polju. Formirana su i prva stalna naselja. Kod nas se zemljoradnja razvijala autohtono, pa se sa najstarijim arheološkim ostacima sreće u selu Obrana kod Kaknja nalazima kostiju govečeta, ovce, koze, svinje i psa, a pre 7000 godina kod Butmira nađeni su dokazi gajenja kruške, jabuke, pšenice, zobi, trešnje i sl. U neolitu zemljoradnjom su se bavili i u Podunavlju.
1.Zagađivanje zemljišta

Plodnost zemljišta je sposobnost zemljišta da biljke snabdeva vodom, mineralnim supstancama i naravno kiseonikom. Pored toga sto od osobina zemljišta zavisi koliko ce biljke u procesu fotosinteze proizvesti organskih materija i što se u njemu odvija razlaganje istih, ono služi i kao stanište mnogim živim organizmima. Promene fizičkih, hemijskih i bioloških osobina zemljišta dovode do smanjenja plodnosti i mogu uticati na funkcionisanje celog ekosistema. To se može pokazati na primeru lanca ishrane, kada neka jestiva biljka raste u zemljištu koje je zagađeno npr. teškim metalima. Te biljke čovek i životinje unose kao hranu u organizam, ne razmišljajući gde je ta biljka rasla i pod kojim uslovima.
Sve to može ostaviti posledice u organizmu na kraće ili duže vreme, zavisno od vrste zagađenja.
Teški metali najčesće dospevaju u zemljište preko atmosfere. Kada metali dospeju u zemljište počinje proces zakiseljavanja pri cemu dolazi do veće pokretljivosti jona metala, a samim tim i do njihovog akumuliranja u biljkama. Ako je , recimo, pH <6,5 u zemljištu se povećava pokretljivost kadmijuma, za pH < 5,5 povećava se pokretljivost kod nikla, mangana, kobalta i aluminijuma, a za pH < 4 i kod olova i bakra.
Bakar je neophodan za rast biljaka, ali je veoma štetan u povećanim koncentracijama. Olovo se taloži u ljudskim kostima, kadmijum moze biti kancerogen.
Jedan od izvora zagađivanja zemljišta je i poljoprivreda. Zemljište se zagađuje direktim unošenjem hemijskih sredstava. Pesticidi se ukljucuju u lanac ishrane i dolazi do njihovog nakupljanja u pojedinim tkivima. Prvo dolazi do nagomilavanja pesticida u biljkama i zastupljenost im je različita u različitim delovima biljaka, a to zavisi od vrste biljaka i pesticida. Kasnije, preko biljaka, ti pesticidi dospevaju do čoveka.
U industrijskim gradovima dolazi do pojave kiselih kiša što dovodi do uništavanja zelenog pokrivača,a i materijalnih dobara. Tesko je obnoviti zemljišta koja su zagađena kiselim kišama.
Često se preko zagađenog zemljišta zagađuju površinske i podzemne vode, što je bio razlog za zatvaranje mnogih korisnih bunara. Naročito u poljoprivrednim regionima zbog povećanog korišćenja hemijskih sredstava. Kada se zagade površinske vode lako dolazi do pomora akvatičnog sveta na tom mestu, a kod tekućih voda i nizvodno.
A tu su i deponije. Kod nas u Srbiji je mnogo divljih deponija, a mogu se sresti i pored puta, reka ili slično. Dobro organizovana deponija zahteva ukljucivanje opštine i odvajanje veće količine novčanih sredstava. Preko deponije se pored zemljišta zagađuju i podzemne vode raznim organskim i neorganskim jedinjenjima, procednim vodama itd. Dolazi i do zagađivanja atmosfere raznim gasovitim jedinjenjima, kada dolazi i do širenja neprijatnih mirisa. Kod divljih deponija je česta pojava glodara koji su prenosioci raznih zaraza.
Mere zaštite, ukratko, podrazumevaju smanjenje upotrebe zagađujucih materija u poljoprivredi, dobro organizovanje deponija, zasađivanje biljaka koje su u stanju da upijaju zagađujuce materije, pa i otrovne. Na primer, ljubičica moze da zivi u zemljištu bogatim arsenom.