Arapi i matematika

KRATAK ISTORIJSKI OSVRT

U savremenom svetu Arapi su poznati po naftnim bogatstvima i ratovima koji se vode oko njih. Međutim, malo je poznat veliki udeo Arapa u očuvanju kulturne baštine i drevnih znanja Staroga veka, što je od posebnog značaja u matematici i filozofiji. Da bismo objasnili odakle se pojavila ova sjajna srednjovekovna civilizacija, moramo se upoznati sa osnovnim činjenicama iz arapske istorije i sa njihovim teritorijalnim osvajanjima .
Arabljanska plemena poluostrva Arabije dugo su tavorila u sklopu svog plemenskog mnogobožačkog ustrojstva – na rubu svih starovekovnih događaja. Osim minimalnog trgovačkog doprinosa, uglavnom su bili izolovani od drugih razvijenih naroda, ali koliko sputani, toliko i zaštićeni negostoljubivom klimom Arabije.
Munjeviti uspon arapske civilizacije počinje zapravo pojavom Muhameda u VII veku. On je sebe obznanio za proroka nove vere islama i preveo Arabljane u monoteizam koji je sam zasnovao. To je ubrzo dovelo do velikih pomeranja i osvajanja, pa su Arabljani počeli da provaljuju u plodne krajeveSirije, Palestine i Mesopotamije. Osvojene su nove teritorije u Iraku, Persiji, Egiptu, Libiji, a kasnija proširenja odnosila su se na područje od Španije i Sicilije do doline Ganga u Indiji. Na ovom ogromnom prostoru arapski kolonizatori susreli su se sa raznim autohtonim kulturama, a došli su u dodir i sa Francima, Vizantijom, raznim helenističkim državicama Istoka, kao i sa bogatom kulturom Indije i Persije.
Opšti kulturni i naučni napredak Arapskog carstva započeo je u doba svetovne dinastije Umajada (661-750) čija je prestonica bio Damask u Siriji. Ovi vladari ratovali su sa Vizantijom, osvojili severnu Afriku i Španiju, severnu i zapadnu Indiju i prodrli do Turana u Srednjoj Aziji. U to vreme arapski je jezik dobio gramatiku i preovladao je u celom Carstvu. Ostvareni su prvi važniji kontakti sa evropskom civilizacijom, a jedan od najvažnijih posrednika bio je hrišćanski apologeta Sv. Jovan Damaštanski (Joannes Damascenus) koji je upoznavao arapske učenjake sa hrišćanskom verom, grčkom filozofijom i vizantijskom umetnošću. Naime, veći deo današnje zapadne Evrope tada je odisao varvarskim nazorima, pa je Vizantija bila usmerena na svoje nove južne susede.

Još veći zamah napretka usledio je u vreme teokratske dinastije Abasida kada je centar države premešten u Bagdad i osnovan Bagdadski halifat. Ova dinastija vladala je sa manjim prekidima od 750. do 1258. god. kada su je uništili Mongoli. To je bio period u kome je Arapsko carstvo preraslo u Islamski halifat, jer je pretežno arapski i sekularni karakter Umajadskog carstva pretvoren u opšti islamski, internacionalni karakter. Rase i nacije koje su prihvatile islam imale su punopravno učešće u svim sferama državnog i društvenog života, a to se odnosilo i na nauku.
Helenizam je ostvario najveći strani uticaj na arapski život; gradovi kao što su Edesa, Haran, Antiohija i Aleksandrija bili su centri odakle se (i posredstvom Arapa) helenizam širio u svim pravcima. Od posebnog značaja za sakupljanje naučnih saznanja bio je rad arapskih prevodilaca sa grčkog jezika.