Strategijsko upravljanje i kontrola javnog sektora

Država predstavlja najznačajniji oblik političkog organizovanja i okvir u kojem članovi jedne društvene zajednice ostvaruju egzistencijalne potrebe i interese.
Osnovni zadatak – da čuva društveni poredak i usmerava društvene odnose i procese, država ostvaruje upravljanjem javnim poslovima. Vođenje javnih poslova zbog brojnosti, obima i složenosti pretpostavlja postojanje hijerarhijski ustrojene organizovane grupe ljudi obučene da svakodnevno sprovodi odluke vlasti – birokratije. To je činjenica koja već vekovima ne gubi na važnosti, bez obzira na to koji je oblik vladavine zastupljen u nekoj državi. Konceptualna razlika između ustrojstva davnašnjih službi egipatskih pisara, kineskih mandarina, vizantijskih logoteta ili
kalifatskih tanfida i složene organizacije savremene javne uprave, na prvi pogled ogromna je i teško premostiva.
Sve do pojave demokratske, ustavno uređene države činovnik je služio isključivo privatnim interesima vladara, njegove porodice i aristokratije, motivisan verskim pobudama ili željom za slavom i vođen jakim osećanjem lične odanosti i pokornosti. Nasuprot tome, postupanje savremenog javnog službenika omeđeno je važećim zakonima i propisima, etičkim kodeksom i zahtevom za poštovanjem osnovnih ljudskih prava i sloboda.
Opisanu „vrednosnu” razliku apstrahovaćemo kako bismo sagledavanjem razvoja državne uprave ukazali na njenu vremensku i prostornu univerzalnost.
Istorijski pregled razvoja državne uprave u najznačajnijim antičkim, srednjovekovnim i novovekovnim državama iz civilizacijskih krugova širom planete, pokazuje da postoje, prostorno i vremenski posmatrano, univerzalna strukturna obeležja, koja svedoče o jednakoj važnosti upravnog aparata za ostvarenje državnih funkcija – ma koliko ove funkcije bile na primitivnom stupnju razvoja. Građevinska čuda antičkog sveta, hiljade kilometara starorimskih puteva,
Hadrijanov zid, sistemi za navodnjavanje, gradovi i hramovi pretkolumbovske Amerike i Kineski zid – sve to ne bi bilo moguće bez dobro organizovanog i brojnog upravnog aparata. Bez obzira na oblik vladavine i izvore stvarne moći u jednoj političkoj zajednici, mesto i uloga državne uprave u političkom poretku i vladavinskom procesu suštinski se nisu menjali kroz stoleća. Čak ni najsuroviji despoti i deifikovani samodršci nisu, zbog prirodne ograničenosti ljudskog bića, bili sposobni da doslovce sami usmeravaju sve delove državne politike ličnim sprovođenjem pojedinačnih odluka, a pogotovo ne da rukovode konkretnim merama za opredmećenje tih odluka.
Dvorski savetnici, vojni zapovednici, pisari i poreznici kao preteče savremenih javnih
funkcionera i službenika imali su zbog toga zadatak da pomažu vladaru u obavljanju redovnih državničkih poslova. Nijedna vladajuća elita nije mogla da organizuje čak ni elementarne državne funkcije, poput odbrane stanovništva i resursa ili prikupljanja prihoda, ukoliko nije mogla da se osloni makar na rudimentarno ustrojen činovnički aparat koji bi sprovodio odluke centralne vlasti na čitavoj teritoriji.