Monarhija

1. UVOD

Država, koja poseduje suverenu vlast na svojoj teritoriji, mora imati odgovarajuću organizaciju koja bi izvršavala vlast. U svakoj državi, postoje raznovrsni državni organi koji bi bili u funkciji države i njenog ostvarivanja vlasti. Tako se u modernim državama javlja više organa, koji bi izvršavali funkcije koje država ima, kao naprimer, šef države-predstavlja državu, parlament, skupština – kao zakonodavni organ je u funkciji stvaranja prava. Postoje u državi i mnogi izvršni organi, koji su obavezni da dosledno primenjuju i izvršavaju zakone, odnosno pravo, kao što su: upravni organi, sudovi i dr. Da bi se obezbedila dosledna primena zakona i uopšte zakonitost u jednoj državi i da se ne bi dozvolila birokratizacacija izvršnih organa i njihova korumpiranost, u organizaviji izvršne vlasti, javljaju se niži i viši (prvostepeni i drugostepeni) organi, sa više nižih i viših organizacionih jedinica. Za sve te organe i organizacione jedinice strogo je predviđena njihova nadležnost, odnosno delokrug poslova i ovlašćenja koje ovi izvršni organi imaju u obavljanju svoje funkcije. Viši izvršni organi su nadređeni nižim organima, odnosno niži organi su izvesnom smislu reči podređeni višim državnim organima, pa su ovi niži dužni da poštuju odluke viših organa i da ih u prilikom izvršavanja vlasti obavezno dosledno primenjuju. To je pravilo ponašanja koje važi za državni aparat i njene izvršne organe.

Državnu organizaciju, dakle, sačinjavaju mnogi državni organi, kao što su: šef države, prlamentarni – zakonodavni organ, izvršni organi – pre svcga upravni organi i sudstvo. Postoje stroga razgraničenja u nadležnostima pojedinih državnih organa, tako da oni međusobno ne bi trebali dolaziti u sukob nadležnosti i da jedni drugima prisvajaju ili odbijaju vršenje vlasti.

U pravnoj teoriji su poznata četiri vida državne organizacije i to: oblik vladavine, oblik upravljanja, oblik državog uređenja i oblik državne vlasti.

Zavisno ko je šef države, određuje se i oblik vladavine. Tako se kao oblik vladavine jedne države može pojaviti: monarhija (kraljevina, carevina i sl.) i republika.

Monarhija je oblik vladavine u kome je šef države (monarh, car, kralj) lice sa izuzetnim privilegijama vezanim za njegovu ličnost a ne za vlast koju vrši kao državni organ. Osnova od ovih privilegija je privilegija pravne i političke neodgovornosti monarha. Pored ove bitne privilegije, monarh uživa po pravilu, još dve privilegije: naslednost i doživotnost. Danas se najčešće razlikuju tri vrste monarhije:
 apsolutna, u kojoj monarh u svojim rukama drži neograničenu vlast,
 ustavna, u kojoj je vlast monarha ograničena odredbama ustava i
 parlamentarna, u kojoj monarh ima ima samo deo vlasti, najčešće izvršnu, dok je zakonodavna vlast u rukama parlamenta.
2. OBLICI VLADAVINE

U istoriji pravne misli oblicima vladavine označavani su načini organizacije države, sastav i veza njenih organa, kako među sobom tako i s narodom. U tom smislu, Aristotel je razlikovao:
 monarhiju (vladu pojedinca),
 aristokratiju (vladu malog broja) i
 politeju (vladu većine).

Makijaveli je naveo u svom delu Vladalac, za razliku od Aristotela, samo dva oblika vladavine – monarhiju i republiku.

Reč monarhija izvedena je iz grčke reči arhein (archein) koja je za razliku od slične grčke reči kratein, označavala vladavinu na osnovu pravila a ne na osnovu sile. U spoju s rečju monos dobijena je kovanica monarhija ili vladavina jednog. Ta vladavina jednog (monarhija) razlikovala se od svog korumpiranaog oblika (tiranije, despotije) po tome što je predstavljala vladavinu jednog na osnovu zakona, radi ostvarenja opšteg dobra. Kada je Makijaveli napisao u Vladaocu da su sve države ili monarhije ili republike, verno je opisao vreme u kome je živeo i razdvojio je ono što je bilo različito: francusku monarhiju od republike Venecije. Naime, jedno je bila velika teritorijalna država (regnum) a drugo (republika) oblik prikladan za male države, kakve su bile u prošlosti antički gradovi – države (polis, civitas).