Pretresanje stana

Pretresanje stana

1)    U V O D

Kriminalistička obrada mjesta krivičnog događaja predstavlja sistem mjera i radnji koje se, primjenom adekvatnih kriminalističko-taktičkih, kriminalističko-tehničkih, ali i drugih naučnih metoda i sredstava, preduzimaju na mestu krivičnog događaja u cilju što kvalitetnijeg očuvanja i fiksiranja zatečenog stanja, odnosno utvrđivanja što je moguće većeg broja pouzdanih odgovora na zlatna pitanja kriminalistike.
Od samog polaska na lice mjesta izvršenja krivičnog djela, počinju teći osnovi sumnje da je izvršeno krivično djelo, a dalji rad na rasvjetljavanju konkretnog krivičnog djela obuhvata set radnji i mjera koje preduzimaju organi gonjenja u prethodnom, a kasnije i u dijelovima glavnog krivičnog postupka.
Jedna od bitnih radnji, koja spada u istražne radnje, jeste i radnja pretresanja stana i drugih prostorija, kojom se obezbjeđuje materijalni dokaz za kasnije vođenje krivičnog postupka. Dakle, radi se o veoma bitnoj istražnoj radnji, koju kod nas reguliše Zakon o krivičnom postupku Republike Srpske.
U ovom seminarskom radu biće obrađena tema pretresanja stana i drugih prostorija, gdje će biti objašnjena njena zakonska regulativa, taktika postupanja kod pretresanja, kao i njen značaj i konačni cilj. Kao i vođenje pretresa bez naloga od suda kroz praksu, čime se doprinose bitne povrede u samom postupku. Dokumentaciju i dopise suda i branioca kao i daljna faza postupka nakon ukazivanja gore pomenitog na sudu.

2)    PRETRESANJE STANA I DRUGIH PROSTORIJA

2.1. Pojam, cilj i vrste
Pretresanje je radnja dokazivanja (istražna radnja) koja se preduzima prevenstveno u cilju pronalaženja predmeta, tragova i lica, odnosno izvršilaca krivičnih djela. Pretresanjem se mogu pronaći i druga lica (npr. žrtve krivičnog djela, nestala lica i dr.) i predmeti (predmeti pogodni za napad, samopovrijeđivanje i tajno sporazumijevanje), ako i leševi, odnosno delovi leševa. Kriminalistička praksa je pokazala da se pretresanjem najčešće traže predmeti:
– pripremljeni za izvršenje ili korišćeni prilikom izvršenja krivičnog djela (to mogu biti specijalno izrađeni alati, predmeti za svakodnevnu upotrebu, razna oruđa, materijali uzeti iz prirode i sl.);
– pribavljeni krivičnim djelom (ukradene stvari, novac, zlatni nakit, vrijednosti koje je lice pronevjerilo ili primilo na mito i sl.);
– nastali krivičnim djelom (razni oblici falsifikata, narkotici i sl.);
– na kojima se nalaze tragovi krivičnih djela (odeća, obuća učinioca i sl.);
– koji ukazuju na vezu lica sa učinjenim krivičnim djelom, odnosno na njegove navike, sklonosti, aktivnosti i sl.
Razvrstavanje različitih oblika pretresanja je moguće obaviti na osnovu više kriterijuma. Prema zakonskom osnovu razlikuju se pretresanja koja se vrše po naredbi i bez naredbe suda. Pretresanje po naredbi sudije za prethodni postupak je redovna forma, dok je bez naredbe sudije za prethodni postupak zakonom predviđeno samo izuzetno.
Međutim, praktične potrebe suzbijanja kriminaliteta zahtijevaju, veoma često, hitno i blagovremeno preduzimanje ove radnje da bi se pronašli i obezbjedili materijalni dokazi (traženi predmeti i tragovi krivičnog djela, leševi ili dijelovi leša i dr.), ili uhvatio učinilac krivičnog djela koji se sklonio u stan ili drugu prostoriju. S obzirom na objekt pretresanja, izdvajaju se pretresanje stana i drugih prostorija (pomoćne prostorije, vikendice, prateći objekti, kancelarije, podrumi, restorani, hoteleske sobe i dr.), pretresanje lica, pretresanje vozila i pretresanje otvorenog prostora.

2.2. Zakonska regulativa pretresanja
Pretresanje stana i ostalih prostorija osumnjičenog, odnosno optuženog i drugih lica, kao i njihovih pokretnih stvari van stana može se preduzeti samo onda ako ima dovoljno osnova za sumnju da se kod njih nalaze učinilac, saučesnik, tragovi krivičnog djela ili predmeti važni za postupak. Pretresanje pokretnih stvari u navedenom smislu obuhvata i pretresanje kompjuterskih sistema, uređaja za pohranjivanje kompjuterskih i elektronskih podataka, kao i mobilnih telefonskih aparata. Lica koja se koriste ovim uređajima dužna su da omoguće pristup, predaju medij na kome su pohranjeni podaci, te pruže potrebna obavještenja za upotrebu tih uređaja. Sud može izdati naredbu za pretresanje pod uslovima propisanim ovim zakonom. Naredbu za pretresanje može izdati sud na prijedlog tužioca ili na prijedlog ovlašćenih službenih lica koja su dobila odobrenje od tužioca. Zahtjev za izdavanje naredbe za pretresanje može se podnijeti u pismenoj ili usmenoj formi .