Emocije i dozivljaji

1. Definicija i teorijski pristup emocijama

Emocija je uzbuđeno stanje organizma izazvano subjektivno značajnim stimulusom ili situacijom na koju on usmerava aktivnost. Emocije se ispoljavaju na fiziološkom, doživljajnom i ponašajnom planu.

Rec koju nazivamo emocijom predtavlja termin oko cijeg tacnog znacenja se psiholozi i filozofi spore vise od jednog veka. U najbukvalnijem smislu oksfordski recnik engleskog jezika definise emociju kao „bilo koje uzrujanje ili uznemirenje uma, osecanja, strasti, bilo kakvo mentalno stanje besa ili nespokojstva“. Pod emocijom podrazumeva se osecanje i raznolika misljenja, psiholoska i bioloska stanja, i raspon raznovrsnih mogucnosti ponasanja. Postoji na stotine emocija, zajedno sa njihovim hibridima, varijacijama, mutacijama i nijansama. Svakako, emocije su mnogo prefinjenije i lepse no sto postoje reci kojima bi se one ikada mogle opisati.

Emocionalni dozivljaj predstavlja organizovan sistem osecanja koja nastaju opazanjem telesnih stanja i procesa, emocionalnih izraza i adaptivnih radnji. Opisivanje konkretnih emocionalnih dozivljaja kao sto su ljubomora, strah, krivica, kajanje, ekstaza mozemo naci kod pesnika, romanopisaca i dramskih pisaca. Ti opisi, mada cesto veoma interesantni, ne mogu docarati svo bogatstvo i sustinu emocionalnog dozivljaja. Telesno osecanje je veoma istaknuta komponenta emocionalnog dozivljaja. Bogati kompleks organskih (kucanje srca, znojanje, slabost udova) i kinetickih (plakanje, smejanje i drhtanje) percepcija doprinosi emocionalnom dozivljaju. Ponekad se odgovarajuce emocije mogu izazvati namernim zapocinjanjem telesnih reakcija, tako da glumac koji glumi jednu emociju, moze u odredjenoj meri i da je dozivi.

Raspoloženje je osećanje relativno slabog intenziteta koje dugo traje i nema naglog početka. Postoje razlike među ljudima u pogledu sklonosti ka doživljavanju pojedinih raspoloženja koje predstavljaju deo razlika u temperamentu.

Ljudi nisu samo racionalna bica koja svoje postupke i htenja preduzimaju iskljucivo na osnovu umnog misljenja i zakljucivanja. Mnogi nasi postupci bivaju izazvani i drugim ciniocima, kao sto su npr. emocije (osjecanja). Emocije se stoga mogu definisati kao dozivljaj naseg vrednovanja i subjektivnog odnosa prema stvarima, ljudima, dogadjajima i prema sopstvenim postupcima.

Postoji ne samo u nasem jeziku vec i u mnogim drugim jezicima veliki broj izraza koji izrazavaju razlicita emocionalna stanja, a to su: radost, zalost, ljubav, saucesce, simpatija, ponos, zluradost, oholost, stid, zahvalnost, briga, strepnja, ocekivanje, nada itd. Emocije su u toku svog razvoja propracene spoljasnjim i unutrasnjim promenama. Znacajni spoljsnji znaci emocija su izrazi lica, telesna napetost, glasovne reakcije i sl. Isto tako postoje i unutrasnji pratioci kao karakteristicne promene u radu pojedinih organa.

Kod snaznijih emocija javljaju se izrazite promjene kod disajnih i probavnih organa, zatim u radu zlezda. Kao posljedica izvjesnog emocionalnog stanja covek moze da se zacrveni, da prebledi, da se smeje, place, povuce u stranu ili da pridje blize, da zagrli ili napadne i slicno.