Historijski razvoj saobracaja zeljeznickog

UVOD

Potreba za raznim vidovima saobraćaja među ljudima nastala je još u periodu stvaranja prvobitnih zajednica, tj. održavanje međusobnih odnosa i sporazumijevanja koji nužno proističu iz društvenog karaktera ljudske zajednice, kao neophodnog uslova njegovog postanka u nepoštednoj borbi koju ljudi vode sa prirodom i njenim silama.
Saobraćajni sistem je jedan od najvažnijih faktora u razvitku društva, a u suštini predstavlja tehnološko-tehnički pojam kao skup sredstava i organizacije njihovog korištenja koji služi za savladavanje prostorne razdvojenosti, znači saobraćajni sistem u užem smislu podrazumijeva prenos (transport) materijalnih dobara, ljudi i vijesti sa jednog mjesta na drugo u cilju razvijanja i usavršavanja proizvodnih snaga društva, kao neophodnog uslova njegovog progresivnog razvoja. Tako je transport neophodni učesnik u svim procesima društvene proizvodnje i kao takav se javlja kao osnovna karika u cjelokupnom sistemu društvene podjele rada, a istovremeno i kao najvažniji faktor u ogranizovanju same proizvodnje, odnosno povezuje proizvodnju i potrošnju.
Saobraćajna infrastruktura je dualnog karaktera; putevi, željezničke pruge, vodene saobraćajnice kao osnovna sredstva saobraćajnih grana koje ih koriste su istovremeno i bitni elementi strukture saobraćajnog sistema i kao takve jedne od opštih uslova privrednog i društvenog razvoja.
Prema tome, saobraćajni sistem je složeni dinamički sistema, što proizilazi iz karaktera procesa proizvodnje saobraćajnih usluga, organizacione strukture i uloge pojedinih saobraćajnih grana u tome. Neprekidnim i naglim razvojem proizvodnje postavljen je pred tehniku zadatak da pronađe takav vid transporta koji će biti u stanju ne samo da savlada neprekidno rastuće potrebe u prevozu već i biti u stanju da se razvija uporedo sa porastom društvenih proizvodnih snaga.
Upravo takav vid transporta su bile željeznice, koje su nastale 1825. godine kada je engleski inžinjer Džordž Stivenson konstruisao prvu parnu lokomotivu, mada prva upotreba željezničkog saobraćaja počinje sa razvojem rudarstva, sa rudarskim kolicima koje su se po nekim izvorima javile još oko 1550. godine. Razvojem željezničkog saobraćaja omogućeno je brzo prodiranje kapitala u sve dijelove svijeta obezbjeđujući mu veliki obrt i profit, a istovremeno i vlast nad ljudima i prirodnim bogatstvima.
Ali se je željeznica u javnom saobraćaju javila 30-tih godina XIX stoljeća, ali je već u kratkom vremenskom periodu narasla u vodeću granu transporta.

HISTORIJSKI RAZVOJ

Upotreba željezničkog saobraćaja počinje sa razvojem rudarstva sa ruda
rskim kolicima koje su se po nekim izvorima javile oko 1550. godine, koja su po drvenim šinama vukli ljudi i životinje. Kako drvene šine nisu bile dovoljno dobre, 1763. godine pojavljuju se šine od livenog gvožđa poznate pod nazivom Rayno-ldsove (Rejnoldsove) šine.
I pored svih postignutih rezultata do tada, željeznički saobraćaj nije mnogo pokazivao svoje prave mogućnosti sve dotle dok se zasnivao na konjskoj vuči. Zbog toga se pristupilo promjeni pogonske snage upotrebom parne vuče, do tada malo poznate u svijetu. Parna vuča je predstavljala prve korake željezničkog saobraćaja u današnjem smislu shvatanja tog saobraćaja. 1814. godine Džordž Stivenson je konstruisao prvu parnu lokomotivu, da bi tek 1825. godine puštanjem prve pruge na relaciji Stockton–Darlington u dužini od 41 km ova lokomotiva prevukla kopoziciju od 12 teretnih i 22 putnička vagona sa 90 tona robe i 450 prtnika prosječnom brzinom od 15 km/h i maksimalnom od 19 km/h.