Svetovi Ideologije – Slaven Ravlic

IDEOLOGIJE
1.POJAM I FUNKCIJE POLITIČKE IDEOLOGIJE
Dok funkcionalistički orijentisani sociolozi ideologiju određuju kao sistem ideja i verovanja koji pruža orijentaciju za razumevanje stvarnosti i društveno delovanje, marksiste je smatraju iskrivljenom svešću koja služi prikrivanju klasne dominacije buržoazije, a konzervativni mislioci je prikazuju kao zatvorene i represivne sistema mišljenja. Neki tvrde da ekstremističke idologije kao paradigma ideološkog mišljenja podsećaju na tradiciuju koja je arhetip religijskog stava i ponašanja našla u inkviziciji, surovosti verskih ratova. –Ideologija je interesno zasnovan sistem ideja i vrednosti usmeren na akciju.
Svaka politička ideologija sadrži tri bitna elementa: 1.kritiku društva sa gledišta posebnog skupa ljudi;2.društveni ideal; 3.sredstva delovanja koja pri tom treba upotrebiti;
Ona je uvek povezana sa vrednostima, interesima i delovanjem(akcijom). Zbog toga se razlikuje od nauke, koja nastoji da ideologiju negativno vrednuje. To je očito u marksističkom i konzervativnoliberalnom shvatanju. Razlika između nauke i ideologije se ukida marksističkom revolucijom. Pojam ideologije se odnosi i na „totalitarne ideologije“ –fašizam; komunizam; – to su zatvoreni sistemi mišljenja koji imaju ambiciju dokraja objasniti sve ljudkso i netrpeljivi su prema drugim gledištima i teorijama, te nude određene skupine kao neprijatelje(Jevreji, kapitalisti) kojega treba uništiti revolucijom. Liberalizam se smatra otvorenim sistemom mišljenja koji se zalaže za slobodu proučavanja i slobodnu konkurenciju.
1.1 POJAM I TEORIJE IDEOLOGIJE
*Pojam političke ideologije je vezan za nastanak moderne demokratske politike. Pojam političke ideologije podrazumeva izražavanje interesa određenih scoijalnih aktera (klasa), te nastojanje da se tim interesima osigura prevlast u javnosti i u političkom procesu. Taj termin je moderan i povezan je sa Francuskom revolucijom. S njom počinje ulazak nižih slojeva u politički život, doba demokratije, u kojoj je interes naroda, a ne volja vladara glavni cilj. Pojam se pojavljuje u Francuskoj 1796.g. u značenju nauka o idejama, a skovao ga je Antoan de Trasi, kao svenauku. Ideologija je trebala biti nauka sa zadatkom služenja ljudima, i za naučiti ih da se služe razumom. Drugo značenje je dao Napoleon Bonaparte–kritičare njegove politike naziva – „ideolozima“. – onima čija filozofija nema veze s političkom stvarnošću, teoretičarima i metafizičarima koji su udaljeni od života.Napoleo shvata ideologiju kao: specifičan vid političarev doživljaj stvarnosti i propagira njegov praktički iracionalizam.
*Karl Marks:shvata ideologiju na 2 načina. Prvo, kao nadgradnja koja obuhvata sva područja duhovne delatnosti –moral, religija, nuka. Drugom, pogrešna svest i saznanje, što proizilazi iz njene klasne uslovljenosti i određenosti. Ona prikazuje posebni interes kao opšti. Vladajuće ideje nekog doba su uvek izraz vladajućih materijalnih odnosa. Misli vladajuće klase su u svakoj epohi vladajuće misli.
*Antoni Gramši:U savremenom društvu klasna vlast ne temelji se samo na ekonomskoj vlasti, koja se održava pomoću državnog aparata prisile, već se zasniva na kulturnoj i ideološkoj hegemoniji te vladajuće klase. Treba razlikovati dve vrste intelektualaca: a) „tradicionalne“ b) „ogranske“.Prvi nastoje da održe postojeći obrazac, a drugi pomoću npr. pisanja da deluju reakcionarno. Za Gramšija Ideologija je: oblik i proizvod društvenog delovanja ljudi, istorijski i društveni fenomen, ona predstavja prostor u kome se ljudi kreću, stiče svest o o svome položaju i bore se za svoje ciljeve. Klase, stranke, država i civilno društvo moraju biti povezani tako da psotugnu neprisilni pristanak većine. Ideologija je ukorenjena u tradiciji.
*Luis Altuzer:Ideologija je sistem reprezentacija ideja koja ima vlastitu logiku i strogost te istorijsku trajnost i ulogu unutar društva. Razlikuje se od nauke, što joj je praktično-socijalna funkcija važnija od teorijske funkcije. Ideologija je večna. Ona predstavlja imaginarni odnos pojedinca prema njihovim realnim uslovima egzistencije. Ideologija vladajuće klase postaje vladajućom ideologijom samo uspostavljanjem državnog ideološkog parata u kome ta da ideologija postiže ostvarenje. Čovek je po prirodni ideološka životinja. Razlikuje represivne i ideološke državne aparate. Represivni su: vojska, policija i funckionišu na nasilju. Državni ideološki aparati su: religija, obrazovanje, porodica, politika, sindikati i kultura funkcionišu pretežno na ideološkom modusu. On kaže da nijedna klasa ne može trajno zadržati državnu vlast, a da istovremeno ne ostvaruje svoju hegemoniju nad državnim ideološkim aparatima i u njima. Srednji vek glavni ideološki aparat – crkva.Ona je koncentirsala u sebe osim religije i obrazovanje. Posle Francuske revolucije, i smanjenja uticaja Crkve, dolazi Škola, obrazovni ideološki aparat koji postaje dominantan. Svi ideološki aparati imaju istu funkciju – reprodukcija kapitalističkih odnosa eksploatacije. Mehanizmi koji proizvode eksplanatorne odnose su prikriveni univerzalno vladajućom ideologijom škole.
*Karl Manhajm: Ideologija: kao načinm struktura i sadržaj mišljenja koje je društveno uslovljeno i koje se može razumeti samo ako se razume njegova društveno-istorijska geneza. Postoji partikularni i totalni pojam ideologije. Partikularni: neki posebni interes je uzrok određene obamne. To su ideje pojedinaca, grupa.Psihološki; Totalni: je sociološki. Sistemi ideja svih društvenih drupa su društveno povezani i uslovljeni, postoje posebni opši totalni pojam ideologije. Posebni: upotrebljavaju oni koji analiziraju mišljenje protivnika kao ideološko mišljenje, dakle klasno uslovljeno, a svoje kao naučno, istinito mišljenje. Opšti: da se kao ideologična posmatraju sva gledišta, dakle i vlastito. On je vrednosno neutralan.
Ideologija je opšti naziv za ideje što ih zastupaju vladajuće grupe. Utopija je opšti naziv za ideje koje zastupaju opozicione grupe, to je ideologija pobunjenih grupa. Prema Manhajmu moć ideologija se temelji pre svega na moći obrazovanja, zbog čega u političkom procesu dominiraju itelektualci. Utopijsku misao shvata kao svaku misao koja se ne poklapa s postojećim pa se deli na ideologiju u utopiju u užem smislu.
-Dok nauka izražava stav nezainteresovanosti i teži povećanju intelektualne jasnoće, ideologija izražava stav posvećenosti situacije te teži motivisanju delovanja. Ona pomaže društvenom akteru da se orijentiše.