Medicinski otpad

Nacionalni vodič za bezbedno upravljanje medicinskim otpadom predstavlja važan izvor informacija i stručnih preporuka za zbrinjavanje medicinskog otpada u Republici Srbiji.

Reforma sistema zdravstvene zaštite u našoj zemlji ima za cilj unapređ enje kvaliteta zdravstvenih usluga, kako u državnom, tako i u privatnom sektoru zdravstvene zaštite. Važan element unapređenja kvaliteta zdravstvenih usluga predstavlja i adekvatno zbrinjavanje medicinskog otpada, koje je u skladu sa domaćom zakonskom regulativom kao i sa osnovnim principima profesionalne prakse upravljanja medicinskim otpadom, prevencije zaraznih bolesti i promocije zdravlja.

Uvođenje jedinstvenog sistema upravljanja medicinskim otpadom u zdravstvenom sektoru u Republici Srbiji, jedan je od preduslova za uređenje sistema upravljanja medicinskim otpadom u celini. Konsenzusom, unutar radne grupe sačinjene od eminentnih profesionalaca u ovoj oblasti, dogovoreno je korišćenje Evropskog kataloga otpada koji definiše osnovnu kategorizaciju medicinskog otpada, kao i stavove u vezi sa segregacijom odnosno razdvajanjem, obeležavanjem i tretmanom različitih kategorija medicinskog otpada, za primenu u zdravstvenim ustanovama u Srbiji. Ovaj katalog je inače u primeni u Republici Srbiji od 2005.godine a njegove kategorije otpada preuzete su objavljivanjem pomenutog domaćeg kataloga otpada (Pravilnik o uslovimai načinu razvrstavanja, pakovanja i čuvanja sekundarnih sirovina, Službeni glasnik Republike Srbije, br.55/2001), sa malim razlikama.

Ciljevi ovog vodiča su smanjenje količine otpada koji se stvara u ustanovama u kojima se pruža zdravstvena zaštita, posebno razdvajanjem otpada na osnovne kategorije na mestu stvaranja, pravilno pakovanje istog, obeležavanje i odlaganje, izdvajanje sekundarnih sirovina iz otpada, reciklaža, kao i korišćenje čistijih tehnologija za sterilizaciju odnosno dekontaminaciju infektivnog medicinskog otpada. Krajnji cilj ove publikacije je doprinos zaštiti i unapređenju zdravlja celokupne populacije, kao i zaštita i očuvanje životne sredine, odnosno unapređenje zdravlja, kao i smanjenje i kontrola zagađivanja životne sredine.

Primena Nacionalnog vodiča za bezbedno upravljanje medicinskim otpadom u svakodnevom radu pre svega zdravstvenih ustanova, a potom i svih ustanova u kojima se pruža zdravstvena zaštita a primarno pripadaju grupi ustanova socijalne zaštite, daće sledeći doprinos:

• Omogućiće iznalaženje uniformnog pristupa u upravljanju infektivnim medicinskim otpadom i uspotstavljanje bezbedng sistema upravljanja medicinskim otpadom,

• povećaće bezbednost u radu zaposlenih,

• unaprediće bezbednost korisnika zdravstvene zaštite,

• smanjiće rizik od širenja zaraznih bolesti i

• u smanjenju količine medicinskog otpada i

• unaprediti stanje životne sredine.

MEDICINSKI OTPAD

Postoji više definicija medicinskog otpada koje se smatraju prihvatljivim prilikom kategorizacije i razvrstvanja medicinskog otpada koji nastaje u zdravstvenim ustanovama.

Medicinski otpad se definiše kao: „sav otpad, opasan ili neopasan, koji se generiše pri pružanju zdravstvenih usluga (dijagnostika, prevencija, lečenje i istraživanja u oblasti humane i veterinarske medicine)”. Drugim rečima, pod medicinskim otpadom se podrazumeva sav otpad koji nastaje u medicinskim ustanovama (državnim ili privatnim), medicinskim istraživačkim centrima ili laboratorijama.

To je heterogena mešavina otpada, pri čemu 10–25% čini opasan otpad rizičan po zdravlje ljudi i životnu sredinu.

Medicinski otpad jednom re čju nastaje prilikom postavljanja dijagnoza, lečenja ili pružanja medicinske nege, kao i prilikom istraživanja koja se sprovode u zdravstvenim ustanovama naučne, terapijske, dijagnostiške ili slične medicinske delatnosti. Pomenuti otpad podrazumeva sav otpad koji nastaje prilikom pružanja zdravstvenih usluga, kako u zdravstvenim ustanovama ili van njih (kućna nega), u domovima za smeštaj starih lica ili u ustanovama u kojima se pruža medicinska nega u bilo kom obliku.

Prema zakonu o otpadu (Predlog zakona o upravljanju otpadom, Republika Srbija, 2008. godina), otpad se definiše kao svaka materija ili predmet sadržan u Evropskom katalogu otpada koju vlasnik odbacuje, namerava ili mora da odbaci, u skladu sa zakonom.

Otpad koji potiče iz zdravstvenih ustanova samo jednim delom je medicinski otpad koji se dalje može razsvrstati u više različitih kategorija.

Prema predlogu zakona o otpadu komunalni otpad jeste otpad iz domaćinstva (kućni otpad), kao i drugi otpad koji je zbog svoje prirode ili sastava sličan otpadu iz domaćinstva.

Komunalni otpad je veoma zastupljena kategorija otpada koja takođe potiče iz zdravstvenih ustanova i ustanova socijalne zaštite (ustanova za smeštaj obolelih ili starih lica, kao i otpad koji potiče iz drugih oblika smeštaja obolelih osoba), kao i iz doma ćinstava pacijenata (otpad koji nastaje pri kućnom lečenju). Komunalni otpad se često u literaturi naziva „otpadom iz crnih kesa”.

U ostali medicinski otpad spada: „zeleni otpad” koji nastaje prilikom održavanja zelenih površina u krugu zdravstvenih ustanova, kao i otpad koji nastaje prilikom izgradnje i/ili rušenja građevinskih objekata koji pripadaju zdravstvenim ustanovama.

Profesionalcima u zdravstvenom sektoru, nadležnim za upravljanje medicinskim otpadom, neophodna su znanja i veštine za smanjenje stvaranja količine medicinskog otpada, njegovo razvrstavanje, prikupljanje, skladištenje, transport, preradu i privremeno ili konačno odlaganje, kao i odgovarajuća stručna uputstva i preporuke u vezi sa primenom adekvatnih metoda i tehnika za upravljanje otpadom.