Povrtarstvo – Paradajz

Uvod

Sistematika
Carstvo : Plantae
Divizija: Magnoliophyta
Red : Solanales
Porodica : Solanaceae
Rod : Solanum

Paradajz je loza puzavica, koja naraste oko 1,5 m ili više, ako je pronađe oslonac.
Nekultivirani paradajz naraste tek 80-90 cm. U područijima sa umereno kontinentalnom klimom je jednogodišnja biljka, međutim u krajevima odakle potiče (Južna i Srednja Amerika) on je višegodišnja biljka.
Ima dva kotiledona. Raste iz sistema podzemnih korenja, te ako glavna stabljika prestane rasti, bilo zbog cvetanja ili uginuća, pomoćne (lateralne) stabljike počinju rasti iz istog korenskog sistema i razvijaju se u potpuno funkcionalne biljke.
Stabljika paradajza je pokrivena sičušnim dlačicama. Ove dlačice potpomažu proces puzanja, tako što se mogu razviti u pomoćne korenove kad god su u kontaktu sa tlom ili vlagom, naročito ako loza ima poteškoća sa prvobitnim korenom.
Paradajz ima složene listove, tako da spada u biljke sa regularnim listovima.
Međutim, neke sorte imaju jednostavno lišće, slično krompiru. Cvetovi se formiraju u grupi, sa prašnicima poredanim po rubovima, potpuno okružuju tučak u pravilnoj formaciji. Imaju svojstvo samooprašivanja.
Plod paradajza je klasificiran u grupu bobica. Stvarni plod koji se razvije iz ovarija biljke nakon oplodnje, sadrži prazan prostor u kojem se nalaze semenke i plodni sokovi.
Ova forma varira od sorte do sorte. Neke manje vrste paradajza imaju dvije ovalne praznine, druge pak 3 do 5, a treće vrlo mnogo manjih.
Semenke paradajza se dobijaju iz zrelih plodova, i da bi se sejale moraju prethodno biti osušene i fermentirane.

1.    Uslovi uspijevanja

Minimalna temperatura za klijane sjemena je 10 C a klianje traje 8-23 dana, zavisno od sorte. Optimalna temperatura za klijanje je 25-30 C, a za rast i razvoj između 22-25 C tokom dana i 15-16 C tokom noći. Do vremena plodonošenja razlika između dnevnih i noćnih temperatura treba da je oko 7 C. Nakon zametanja plodova i u toku zriobe potrebna temperatura iznosi 18-24 C. Polen je osjetljiv na kolebanje temperature, i ne klija ako je temperatura iznad 30 C i ispod 13 C, i ako je uz to i visoka relativna vlažnost vazduha.
Najpovoljnija relativna vlažnost vazduha je između 55-65%.
Pored temperature, peradajz traži i dosta svjetlosti jačeg inteziteta, te zato tokom jeseni i zime imamo nepovoljne uslove za uzgoj paradajza u zaštićenim prostorima
Najmanja dužina dana za cvjetanje i zametanje plodova iznosi 9-10 sati, što se u bosanskohercegovačkim uslovima postiže već u februaru i traje sve do novembra. Bolja osvijetljenost postiže se i kod utvrđivanja pravca pružanja redova na parceli. Tako redovi u pravcu istok-zapad imaju bolju osvijetljenost u odnosu na pravac sjever-jug, te je i sjev ujednačeniji.
U odnosu na vodu, paradajz se svrstava u usjeve sa srednjim zahtjevima.
Za 1 kg paradajza potrebno je oko 56 l vode.
Kritičan period za vlagu je vrijeme cvatnje i zametanja plodova, što traje 1-2 mjeseca.
Za normalan rast i razvoj paradajz iziskuje umjerenu vlažnost zemljišta i vazduha ( 60-70% poljskog vodenog kapaciteta i 50-60% relativne vlage vazduha).