Akcije i obvenice

UVOD – Finansijsko tržište

Finansijsko tržište predstavlja organizovan prostor  gde se na određenom mestu, u , u odrđenom vremenu I pod jasno definisanim pravilima susreću ponuda I tražnja, kao osnovni elementi svakog tržišta.
Finansijski sistem jedne zemlje predstavlja skup tržišta, institucija, zakona, propisa i tehnika pomoću kojih se trguje finasijskim instrumentima, određuje cena finansijskim instrumentima i pružaju druge finasijske usluge.
.

Finnasijska tržišta obveznica i akcija su bitna kod usmeravanja finansijskih sredstava od onih koji ne zanju da ih produktivno uposle ka onima koji to znaju, što dovodi do više ekonomske efiksnosti. Aktivnosti na ovim tržištima imaju direktan učinak na bogatstvo pojedinca, preduzeća  i ponašanja potrošača, kao i na ukupan rezultat cele privrede.

1. AKCIJE

Akcije predstavljaju dugoročne hartije od vrednosti kojima se potvrđuje da je njihov imalac uneo odgovarajući ulog u osnovnu glavnicu a.d., kao i da ima određena prava u tom društvu. Akcije treba da imaocu osiguraju trajan prihod u vidu dividende. One predtstavljaju masovne hartije od vrednosti. Izdaju se u velikom broju, od po nekoliko hiljada primeraka.
Akcije su hartije od vrednosti sa promenljivim prihodom, jer se dividenda isplaćuje u zavisnosti od visine čiste dobiti a.d.
Svaka akcija se sastoji iz dva dela, a to su plašt akcije i kuponskog tabak. Prvi deo sadrži osnovne podatke o samoj akciji: oznaku da je ta hartija od vrednosti akcija i koja je vrsta akcije, naziv i sedište akcionarskog društva – emitenta, naziv i sedište kupca ili pak, oznaku na koga akcija glasi, iznos na koji glasi akcija (nominalnu vrednost akcije), broj akcija i ukupan obim emisije, prava iz akcije, mesto i datum izdavanja, oznaku serije i kontrolni broj akcije, redosled emisije, faksimil potpisa ovlašćenog lica i pečat emitenta. Kuponski tabak sadrži osnovne podatke o isplati dividende: redni broj kupona za naplatu dividende, broj akcije po kojoj se dividenda isplaćuje, naziv akcionarskog društva – emitenta, godinu u kojoj se dividenda isplaćuje, faksimil ovlašćenog lica i pečat emitenta.
Emitent može da, umesto štampanja akcije, izda potvrdu koja bi sadržala iste elemente kao i plašt akcije s tim što ona onda mora biti overena od strane banke kod koje emitent ima otvoren depo račun.

Karakteristike akcija su:

•     Akcije izdaju akcionarska društva, i to tek nakon upisa akcionarskog društva u sudski registar. Akcije mogu izdati i preduzeća, banke, organizacije za osiguranje i druge finansijke organizacije.
•     Svaka akcija reprezentuje jedan deo kapitala društva, odnosno ulog koji je imalac uneo u osnovnu glavnicu. Akcije ne daje vlasniku da poseduje pravo nad uplaćenim sredstvima, već ta sredstva postaju u času uplate vlasništvo društva. Dakle, imalac stiče određena prava, ali on može raspolagati slobodno samo sa akcijama.
•     Akcije daju akcionaru određena prava. Bez obzira na vrstu akcije, akcionar uvek ima pravo na dividendu i na deo likvidacione ili stečajne mase, koja preostane kada su podmireni poverioci društva. Ta prava su obligaciono-pravnog karaktera, a ako akcionar ima pravo na upravljanje društvom onda u u pitanju akcije sa pravom učešća.
•     Akcije su nedeljive. Akcionar ne može prava koja proizilaze iz akcije da podeli na dva ili više lica. U slučaju ako postoji više od jednog vlasnika akcije, vlasnici čine u a.d. jednog akcionara. U knjigu akcija se upisuje ime zajedničkog punomoćnika.

Nominalna vrednost akcije je njena prva procenjena i planirana vrednost sa kojom se akcija prvi put emituje na tržište.
Prometna vrednost akcije može biti različita od njene nominalne vrednosti; može biti jednaka, da bude iznad ili ispod nominalne vrednosti akcije. Nominalna vrednost se može menjati kod narednih emisija akcija, što zavisi od prometne vrednosti akcija. O promeni nominalne vrednosti odlučuju preduzeće, reprodukciona banka i novčana berza akcija.  Nominalna vrednost akcija se utvrđuje na osnovu kapitala preduzeća i poređenjem jedinične vrednosti akcije iste ili slične delatonosti na domaćem ili stranom tržištu.  Polazni broj akcija se utvrđuje podelom planiranog osnivačkog kapitala sa utvrđenom nominalnom vrednosti. Prodaja prve emisije akcija može biti najviše do 50% vrednosti osnivačkog kapitala.