ULOGA I ZNAČAJ CENTRALNE BANKE

UVOD

Centralna banka

centralna monetarna ustanova

u nekoj državi koja ima

monopol emisije novca.

Funkcije centralne banke

su da održava monetarnu

stabilnost nacionalne ekonomije, sprovođenjem monetarno-kreditne politike,

reguliše novčani opticaj, organizuje i vodi platni promet zemlje, bavi se

kupoprodajom deviza te propisuje stopu obavezne rezerve, kontroliše bankovni

sistem, određuje službeno eskontnu stopu i slično.

Uglavnom u svim zemljama egzistira samo jedna takva banka, npr. u Srbiji

Centralna banka Srbije (Narodna banka Srbije), u EU Evropska centralna banka

(ECB). Međutim, negde ih je više, npr. kao u SAD, Kanadi, ali opet su te banke

okupljene oko jedne centralne banke, a zajedno čine FED - sistem federalnih

rezervi.

Za Centralnu banku se može reći da je kvazi banka ili specifična državna

institucija. Ona predstavlja neprofitna institucija, i ona ne uspostavlja direktne

odnose sa nebankarskim sektorima, osim sa državom, što znači da nema

konkurentskih odnosa između centralne banke i drugih banaka. Centralna banka

vrši emisionu funkciju. Ona preko svojih specijalizovanih institucija emituje gotov

novac. Centralna banka emituje i primarni novac tako što odobrava kredite

poslovnim bankama ili od njih kupuje nedospela potraživanja. Na ovaj način

Centralna banka održava potrebnu količinu novca u opticaju i reguliše visinu

kamatnih stopa na finansijskim tržištima Centralna banka se javlja kao „banka-

banaka“ i kao „banka- države“. Centralna banka je, s jedne strane, novčana

institucija (u kojoj se se formira i dinamizira opticajni novac), a s druge strane,

predstavlja bankarsku instituciju (koja uspostavlja brojne kreditne i depozitne

odnose sa bankama, državom i inostranstvom).Centralne banke su se do drugog

svetskog rata organizovale kao akcionarska društva, a tek kasnije su se

nacionalizovale i tek onda stupile pod kontrolu države. Prva centralna banka

osnovana je u Švedskoj 1656. godine, a najveći uticaj je imala Bank of England

koja je osnovana 1695. godine.

1. Pojam centralne banke

Centralna banka je banka koja zauzima centralni položaj u bankarskom sistemu

određene zemlje, u smislu da ova banka deluje kao banka drugih banaka i kao

bankar države.

Emisiona ili centralna banka je specifična privilegovana bankarska institucija

monetarnog sistema, državna ili pod jakim nadzorom i uticajem države; zadužena

i odgovorna za stvaranje vrednosti domaće valute, za kontrolu i regulisanje

novčanog opticaja i likvidnosti bankarskog sistema, i zadužena da se stara za

likvidnost u zemlji i u plaćanjima sa inostranstvom. To je jedina ovlašćena banka

za izdavanje novčanica i kovanog novca kao zakonskog sredstva plaćanja.

Država na centralnu banku kao monetarnu instituciju prenosi prava i ovlašćenja

u domenu vođenja emisione, kreditno-monetarne, devizne politike i regulisanja

novčane mase. Pored niza zajedničkih obeležja, ovlašćenja i načina

funkcionisanja, mogu se razlikovati od zemlje do zemlje, a prvenstveno zavisi od

stepena razvijenosti finansijskog sistema i infrastructure. Centralne banke se

takođe razlikuju sa stanovišta odnosa i uticaja države na vođenje monetarne,

kreditne, kamatne i devizne politike.

Centralna banka je vladina agencija koja vrši emisiju novčanica i kovanog novca

reguliše ponudu novca i kredita u privredi, kamatne stope, devizni kurs (vodi

monetarnu politiku)vrši superviziju finansijskog sistema služi kao zajmodavac u

krajnjoj instanci upravlja deviznim rezervama zemlje drži depozite banaka i

drugih centralnih banaka organizuje obavljanje platnog prometa reguliše

plaćanje i kreditiranje poslova sa inostranstvom.

Centralna banka

je javna ili kvazi – javna agencija sa eksplicitnim i ekskluzivnim

pravom kontrole novčanih i kreditnih poslova. Kao “banka svih banaka”, čijim

posredstvom komercijalne banke mogu namirivati svoja uzajamna potraživanja,

garantuje vrednost domaće valute, vodeći politiku stabilnosti cena. Može da

skuplja, obrađuje i da analizira informacije o finansijskim tokovima i o realnoj

ekonomiji. Državna banka koja emituje novac i vrši kontrolu poslovnih banaka,

pa se otuda i naziva “banka banaka”.

Uloga centralne banke

Ekonomska suverenost bilo koje zemlje određena je i monetarnom suverenošću

koja obuhvata monetarno - kreditni, valutni i devizni sistem.

Trebalo bi imati u vidu da je koncept centralne banke, njene funkcije, monetarna

politika i mere monetarnog regulisanja podređen:

— Prema užoj definiciji centralne banke, osnovnoj ciljnoj funkciji centralne banke

Treba imati u vidu da ona nije profitna institucija, iako raspolaže sopstvenim

izvorima prihoda, već je njena osnovna funkcija uspostavljanje i održavanje

monetarne i privredne stabilnosti nacionalne privrede.

2.1. Uloga centralne banke u razvijenim zemljama

Kada se govori o mestu i ulozi centralne banke u zemljama razvijene tržišne

privrede, uglavnom se analiziraju iskustva centralnog bankarstva u

najrazvijenijim tržišnim privredama: SAD, Velikoj Britaniji, Nemačkoj,

Švajcarskoj, Francuskoj i Japanu. Osnovna karakteristika mesta i uloge centralne

banke u ovim zemljama ogleda se u već obezbeđenoj nezavisnosti, odnosno

nezavisnosti u odnosu na izvršnu vlast. Medjutim, nije u svim zemljama stepen

nezavisnosti isti.

Danas centralne banke u razvijenim tržišnim privredama predstavljaju državne

ili para-državne institucije koje imaju jasno definisani zadatak da ostvare ciljeve

značajne za celokupnu privredu, kao što je održavanje likvidnosti makrosistema,

sprečavanje masovnog bankrotstva banaka, visoke nezaposlenosti a ne

meksimiziranje profita.

Moderno koncipirana centralna banka u razvijenim privredama mora da

obezbedi, i obezbeđuje, efikasno vođenje monetarne politike, odnosno kontrolu

ponude novca, sa ciljem da se osigura niska stopa inflacije, bez kreiranja visoke

nezaposlenosti, jer dugoročno posmatrano nema visokih ekonomskih gubitaka u

društvu čija nacionalna privreda ima konstantno nisku stopu inflacije. Centralna

banka koja se nalazi na vrhu bankarske piramide obezbeđuje normalno

funkcionisanje finansijskog odnosno bankarskog sistema.

2.2. Uloga centralne banke u zemljama u razvoju

Tipična centralna banka zemalja u razvoju nastoji da dominira na finansijskom

sektoru u mnogo većem delu nego u razvijenim zemljama. Ona diktira uslove pod

kojim se osnivaju i posluju druge finansijske institucije, pa tako preuzima

povečanu odgovornost za unapređenje strukturnog razvoja finansijskig sistema.

Centralna banka je u ovim zemljama prenaglašena, jer nastoji da dominira na

finansijskom sektoru i nad komercijalnim bankama zbog velikog korišćenja

gotovog novca. Ali ovo ne objašnjava visok nivo bankarskih rezervi u zemljama u

razvoju. Razlog je korišćenje finansijskog sistema kao izvora vladinih prihoda.

Uloga i značaj Centralne banke

Problemi sa sadržajem

Problemi sa kupovinom i pristupom

Tehnički problemi

Kršenje pravila

Ostalo

Više u Ekonomija

Rukovođenje obrazovnom institucijom

Revizija ciklusa plata i povezanih računa

Revizija ciklusa zaliha i povezanih računa