Biloska bezbjednost u laboratoriji

Uvod

Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) je odavno uvidjela da je bezbjednost, a naročito biološka bezbjednost, važno međunarodno pitanje.
Laboratorijski objekti određeni su kao:
– osnovni nivo 1 biološke bezbjednosti,
– osnovni nivo 2 biološke bezbjednosti, čuvanje (kontrolisanje)
– nivo 3 biološke bezbjednosti, i
– nivo 4 biološke bezbjednosti (maksimalno čuvanje).
Odrednice nivoa biološke bezbjednosti zasnovane su na sklopu svojstava projekta, konstrukcije, kapaciteta za čuvanje, opremi, postupcima i oprativnim porcedurama neophodnim za rad sa agensima različitih rizičnih grupa.
Svrstavanje nekog agensa u nivo biološke bezbjednosti za laboratorijski rad mora biti zasnovano na procjeni rizičnosti. Takva procjena uzeće u obzir rizičnu grupu kao i druge faktore prilikom određivanja odgovarajućeg nivoa bioliške bezbjednosti.
Na primjer, agens koji je svrstan u rizičnu grupu 2 može, generalno govoreći, zahtjevati uslove biološke bezbjednosti nivoa 2, opremu, ponašanje i procedure za bezbjedno obavljanje posla. Međutim, ukoliko određeni eksperimenti zahtjevaju stvaranje aerosola visoke koncentracije, onda nivo 3 biološke bezbjednosti može biti prikladniji za pružanje neophodnog stupnja bezbjednosti, s obzirom da on obezbjeđuje viši stupanj kontrolisanja aerosola na laboratorijskom radnom mjestu.
Dodjeljeni nivo biološke bezbjednosti za vrstu posla koju treba obaviti određuje se na osnovu stručne procjene zasnovane na procjeni rizika, a ne automatski, određivanjem nivoa bezbjednosti u laboratoriji prema odrednicama date rizične grupe patogenog agensa koji se koristi u radu.
1. Mikrobiološka procjena rizika
Suština primjenjivanja biološke bezbjednosti je procjena rizika.
Dok postoje mnoga raspoloživa pomoćna sredstva u procjeni rizika određene procedure ili eksperimenta, najvažnija komponenta je stručna procjena. Procjenu rizika trebalo bi da obavljaju pojedinci koji su najbolje upoznati sa specifičnim karakteristikama organizama koji se razmatraju za upotrebu, opremom i procedurama koje treba upotrebiti, primercima životinja koji se mogu upotrbiti, kao i sa opremom za čuvanje i raspoloživim prostorijama.
Direktor laboratorije ili glavni istraživač odgovoran je za sprovođenje te
adekvatne i blagovremene procjene rizika, kao i za tjesnu saradnju sa komitetom za bezbjednost date institucije i osobljem zaduženim za biološku bezbjednost, na obezbjeđivanju odgovarajuće opreme i prostorija raspoloživih za realizaciju posla koji se razmatra. Kada se jednom obavi, na procjenu rizika trebalo bi se rutinski vraćati i revidirati kada je to potrebno, uzimajući u obzir pribavljanje novih podataka od važnosti za nivo rizika kao i druge relevantne nove informacije iz naučne literature. Jedno od najkorisnijih sredstava raspoloživih za obavljanje procjene mikrobiološkog rizika je sastavljanje rizičnih grupa mikrobioloških agenasa. Međutim, jednostavno oslanjanje na grupisanje rizika za određeni agens je nedovoljno za sporvođenje procene rizika.
Drugi faktori koje treba razmotriti kao odgovarajuće su:
1. Patogenost agensa i infektivna doza;
2. Potencijalni rezultat izloženosti;
3. Prirodni put infekcije;
4. Drugi putevi infekcije koji su rezultat laboratorijskih
postupaka (parenteralno, prenošenje vazduhom, unošenje preko usta);
5. Stabilnost agensa u sredini;
6. Koncentracija agensa i zapremina koncentrisane materije kojom se rukuje;
7. Prisustvo odgovarajućeg domaćina (ljudskog ili životinjskog);
8. Raspoložive informacije iz studija o životinjama, izvještaja o laboratorijski
stečenim infekcijama i kliničkih izvještaja;
9. Planirana aktivnost u laboratoriji (sonikacija, aerosolizacija, centrifugiranje);
10. Bilo kakva genetska manipulacija organizmom koji može da poširi
dijapazon domaćina agensa ili izmjeni reagovanje agensa na poznate,
efikasne režime liječenja;
11. Lokalna raspoloživost efikasne preventive ili tarapeutskih intervencija.
Na osnovu informacija potvrđenih tokom procjene rizika, nivo biološke bezbjednosti može se odrediti za planirani rad, odgovarajuću ličnu zaštitnu opremu koja je odabrana i standardne operativne procedure (SOP) koje obuhvataju druge bezbjedonosne intervencije razvijene u cilju obezbjeđivanja najbezbjednije mogućeg obavljanja posla.
Postupak projcene rizika opisan gore funkcioniše dobro kada postoje raspoložive adekvatne informacije. Međutim, ima slučajeva kada nema dovoljno informacija za odgovarajuću procjenu rizika, na primjer, sa kliničkim ili epidemiološkim uzorcima prikupljenim na terenu. U ovim slučajevima, treba zauzeti oprezan pristup rukovanju uzorcima.
1. Uvijek treba poštovati standardne mjere predostrožnosti, i barijernu zaštitu koja
se primjenjuje (rukavice, mantili, zaštita za oči), kad god se uzorci dobijaju od
pacijenata.
2. Osnovno čuvanje – postupci i procedure nivoa 2 biološke bezbjednosti treba da
budu minimalni zahtjevi za rukovanje uzorcima.
3. Transport uzoraka treba da zadovoljava nacionalna i/ili međunarodna
pravila i regulativu.