Zaštita životne sredine

UVOD – Osnovni pojmovi Ekologije

Ime ekologija prvi put se pominje od strane poznatog nemačkog naučnika Ernesta Hekela 1866. godine. Poznat je veći broj definicija o ekologiji. U osnovi, ove definicije objašnjavaju da je ekologija nauka o ekosistemima, odnosno nauka o odnosima živih organizama i izmedju njih i njihove životne sredine. Naziv ekologija vodi poreklo od grčke reči ,,oikos”, što znači mesto stanovanja i ,,logos” što znači učenje, nauka.

Predmet proučavanja ekologije je odnos živih bića prema životnoj sredini, njihov medjusobni odnos u životnoj sredini i uticaj životne sredine na njih. Do sredine 20. veka ekologija je bila periferna nauka, medjutim danas je postala sinteza svih naučnih disciplina koje proučavaju vezu izmedju živih bića i životne sredine. Postoji veći broj grana ekologije, a neke od njih su:

• autoekologija, proučava odnose izmedju pojedinih organizama i odnose izmedju organizama i životne sredine, predstavlja ekologiju vrste.
• demekologija, ispituje odnose u prirodi koji su vezani za veće grupe organizama i to je ekologija populacije, koja izučava odnose u pojedinim populacijama, organizaciju, brojnost rast i dr. kao i odnose izmedju populacija i životne sredine.
• sinekologija, proučava odnose u životnoj zajednici i izmedju životne zajednice i spoljašnje sredine.
• humana ekologija, bavi se proučavanjem uzajamnih odnosa ljudi, njihovim aktivnostima u životnoj sredini, kao i proučavanjem promena koje nastaju iz tog procesa.
• socijalna ekologija, proučava društvene činioce koji utiču na promene u životnoj sredini, kao i uticaj te sredine na razvoj društva.
• urbana ekologija proučava odnose i procese u izgradjenoj urbanoj veštačkoj sredini.

Prema vrsti organizama koji žive u prirodi, ekologiju možemo podeliti na:

• ekologiju biljaka (fitoekologija), koja proučava odnose biljnog sveta prema živoj i neživoj prirodi, a pre svega prema drugim biljkama i životnoj sredini i
• ekologiju životinja (zooekologija), koja proučava odnose životinjskog sveta prema živoj i neživoj prirodi, bavi se proučavanjem rasta populacije, rasporedom, ponašanjem i odnosima medju životinjama i njihove životne sredine, kao i odnosima prema biljkama.
• ekologiju mikroorganizama , koja proučava odnose mikroorganizama prema živom i neživom svetu, a pre svega prema drugim mikroorganizmima.

Bića ne postoje sama, kao izdvojene jedinke, nego se nalaze u sklopu iste grupe bića, što predstavlja populaciju. Populaciju sačinjavaju organizmi iste vrste koji žive na istom prostoru. Svi su oni povezani nizom osobina kao što su: genetske osobine, razmnožavanje, isti način ishrane, slično ponašanje i druge slične osobine. Organizmi se ne mogu posmatrati izdvojeno od njihove životne sredine, zbog toga postoji još veća ekološka organizacijska jedinica koja se zove ekosistem. Ekosistem je osnovna jedinica proučavanja u ekologiji. On je osnovna prostorna, odnosno, organizacijska jedinica živih bića i nežive prirode, medju kojima se stvara, kruži i razmenjuje materija i energija. Ekosistem je osnovna funkcionalna jedinica ekologije i u sebi uključuje neživu, fizičku sredinu (biotop), kao i organizme koji u njemu žive.  Ekosistem se definiše i kao ma koja zona prirode, koja uključuje žive i nežive supstance koje su u interakciji u procesu razmene materije. Ekosistem je celina koju čini životna zajednica i njen naseljeni prostor. Kao primer mogu se navesti: jezero, bara, livada, šuma itd.
U ekosistemu medju komponentama postoje tri vrste odnosa:

• akcije (uticaji, koje neživa priroda, odnosno biotop vrši na živa bića),
• reakcije (uticaji živih bića na biotop ) i
• koakcije (uzajamni odnosi izmedju samih organizama jedne biocenoze).

Na život u ekosistemu utiče veliki broj faktora. Ove faktore možemo podeliti na:

• abiotičke , koji su van organizma, a deluju na organizam (svetlost, vazduh, zemljište, temperatura, vlaga, minerali, plastične mase i slično),
• i biotičke koji podrazumeva uticaj živih bića kao i uticaj čoveka (antropogeni faktor).

Na Zemlji postoji veliki broj ekosistema, koji se prožimaju i medjusobno utiču jedan na drugi. Svi ekosistemi zajedno izgradjuju još veću celinu koja se zove biosfera (bios-život, sphaira-lopta). U biosferi, svi ekosistemi uzajamno su povezani i uslovljeni. Biosfera je deo omotača Zemlje, koji obuhvata hidrosferu, granični sloj litosfere i atmosfere u kojima postoji život. To je najkrupniji biološki sistem u kome se ostvaruje protok energije i materije. Biosfera predstavlja vrhunsko jedinstvo žive i nežive prirode; ona predstavlja jedinstvo svih ekosistema na Zemlji.
Kao veoma bitni činioci postojanja ekosistema su :

• Kruženje materije i energije i
• Lanac ishrane