Zemljište i degradacija zemljišta

Uvod

Litosfera je čvrsti površinski deo Zemlje koji se sastoji od kore i dela spoljnjeg omotača jezgra. Jednu trećini litosfere čini kora zemlje, a dve trećine čini spoljni omotač jezgra. Ispod litosfere leži astenosfera koja predstavlja dublji, mekši i topliji deo spoljnjeg omotača jezgra. Litosfera je podeljena u tektonske ploče.

Postoje dva tipa litosfere:

• okeanska i
• kontinentalna.

Okeanska litosfera je debljine od 50-100 km, dok je debljina kontinentalne litosfere do 150km. Pedosfera je rastresiti površinski deo Zemljine kore koji nazivamo tlom ili zemljištem. Zemljište predstavlja graničnu površinu između litosfere, atmosfere, hidrosfere i biosfere.
Zemljište nastaje kao proizvod pedogenetskih faktora (reljefa, matičnog supstrata, klime, organskog sveta i strosti terena). Faktori koji određuju pravac i intenzitet pedogenetskih procesa koji se odvijaju u zemljištu, a kao rezultat njihovog delovanja obrazuju se manje ili više plodna zemljišta. Svaki od ovih faktora, pod izvesnim uslovima, može imati dominantan uticaj.

Značaj zemljišta

Značajan deo živog sveta na Zemlji, uključujući i čoveka živi u i na zemljištu. Zemljište je izvor energije i brojnih minerala neophodnih za opstanak živog sveta. Gornji slojevi pedosfere su važni za ljudsku vrstu zbog gradnje naselja, za poljoprivredu, za vodovode i kanalizacione cevi. Ukoliko su gornji slojevi pedosfere zagađeni oni mogu biti izvor aerozagađenja podizanjem prašine ali mogu biti i izvor zaraza i trovanja, bilo direktnim kontaktom, posebno dece, bilo preko podzemne vode, ili jestivih biljaka koje se uzgajaju na tom tlu. Sa zagađenog zemljišta se spiranjem zagađujućih materija mogu zagaditi i površinske vode. Prevelika količina vlage u zemljištu otežava gradnju i čini stanove nehigijenskim, kapilarnim podizanjem vlage u zidove zgrada.

Leti se ovakvo zemljište pregreva, a zimi ubrzano hladi, što pogoršava mikroklimatske uslove stanovanja.

Zemljište na Zemlji je ograničeno i sve više se smanjuje. Za smanjivanje prirodnog zemljišta je odgovoran čovek i to čini:

• zauzimanjem prostora zbog izgradnje naselja, industrijskih kompleksa, infrastrukture i deponovanja črstog otpada;
• obradom zemljišta u poljoprivredne svrhe uz obilnu upotrebu pesticida i mineralnih đubriva;
• osiromašenjem biljnog fonda i poremećajem lanca ishrane;
• površinskom eksploatacijom mineralnog i rudnog bogatsva.