Brzina kao bazicna motoricka sposobnost

Uvod

Antropomotorika kao nauka proucava motoricke sposobnosti (pokrete, kretanja, aktivnosti) covjeka. Te motoricke sposobnosti mogu biti bazicne motoricke sposobnosti ili specificne motoricke sposobnosti. Bazicne motoricke sposobnosti su genetski odredjene u vecem ili manjem stepenu, i dolaze do izrazaja samo prilikom motorickog funkcionisanja. Na bazi mnostva istrazivanja i navoda utvrdjene su sledece motoricke sposobnosti: koordinacija, snaga, brzina, izdrzljivost, gipkost, ravnoteza, preciznost. Brzina kao motoricka sposobnost je dominantna u mnogim sportovima, medjutim brzina i njeni oblici ispoljavanja, bitni su i u drugim, kako zivotnim i radnim, tako i u sportskim aktivnostima. Pod brzinom u antropomotorickom smislu se podrazumjeva sposobnost, svojstvo ili osobina covjeka da izvrsi motoricku aktivnost u minimalnom vremenu u datim uslovima.

Brzina

Pod brzinom kao pojmom iz fizike, podrazumijeva se odnos izmedju puta i vremena potrebnog za njegovo prelazenje. A pod brzinom u antropomotorickom smislu podrazumijeva se sposobnost, svojstvo ili osobina covjeka da izvrsi motoricku aktivnost u minimalnom vremenu u datim uslovima. Prema M. Gajic (1985), brzina je “sposobnost reagovanja na neki signal ili vrsenje pokreta i jednostavnih kretanja za najkrace moguce vrijeme.“ Brzina je sposobnost covjeka da izvede odredjene pokrete u zadanim uslovima. Brzinu pokreta, uz biomehanicke karakteristike odredjuje brzina misicne kontrakcije koja zavisi od morfoloskih i biohemijskih karakteristika misica. Najveca brzina postize se kod motorickih zadataka u funkciji dinamickog motorickog stereotipa (razradjeni program aktivacije misica odredjenim radom i intenzitetom u odredjenom vremenskom intervalu). Brzina je visedimenzionalna motoricka sposobnost i u osnovi postoje cetiri oblika ispoljavanja brzine i to:

• Brzina motorne reakcije
• Brzina pojedinacnog pokreta
• Brzina frekventnih pokreta
• Brzina kretanja u kratkom vremenu.

Brzina motorne reakcije
Brzina motorne reakcije predstavlja latentno vrijeme reagovanja na jednostavne i slozene reakcije, tj predstavlja najkrace vrijeme koje protekne od momenta nadrazaja do odgovarajuce motorne reakcije na taj nadrazaj i mjeri se u stotim djelovima sekunde. Latentno vrijeme motorne reakcije cine tri faktora:

• Nervno vrijeme(senzorno vrijeme)
• Premotorno vrijeme i
• Motorno vrijeme.

Nervno ili senzorno vrijeme traje od dijelovanja signala (zvucni, vidni, taktilni) do prvih znakova aktivnosti muskulature. Premotorna faza obuhvata period od pojave bioelektricnih promjena u misicu do pocetka pokreta ili kretanja, a motorna faza traje od pocetka do kraja pokreta ili kretanja. U osnovi senzorna i promotorna faza cine latentno vrijeme motorne reakcije, dok je motorna faza u stvari brzina pojedinacnog pokreta.

Nervno misicne reakcije mogu biti proste (jednostavne) i slozene (kompleksne). Proste ili jednostavne reakcije predstavljaju odgovor unaprijed poznatim pokretom na unaprijed poznati signal. Jednostavne reakcije pokazuju veoma veliki prenos brzine, i osobe koje brzo reaguju u jednim situacijama, brzo reaguju i u drugim. Slozene reakcije mogu biti: reakcije na pokretni predmet i reakcije izbora. Reakcije na pokretni predmet srecu se najvise u igrama s loptom. Reakcija izbora sastoji se u izboru motornog odgovora od niza mogucih.

Brzina pojedinacnog pokreta
Brzina pojedinacnog pokreta moze kod jedne osobe da se bitno razlikuje u odnosu na druge pokrete, zavisno od strukturalnih i funkcionalnih nervnomisicnih karakteristika koje odredjuju kontrakciju i biomehanickih faktora. Ova brzina zapaza se u mnogim sportovima , ali je veoma vazna u karateu, boksu, macevanju, tenisu, stonom tenisu, kolektivnim sportskim igrama, atletskim bacackim disciplinama, sprinterskim disciplinama u atletici, i dr. Determinante brzine pojedinacnog pokreta su: uzrast, pol, kinestezija, nivo eksplozivne snage, nivo gipkosti, koordinacija ispoljena tehnikom kretanja, koncentracija paznje, odnos brzih i sporih misicnih vlakana, brzina biohemijskih procesa u misicima, duzina misica i pravac odnosno ravan vrsenja pokreta. Transfer brzine pojedinacnog pokreta ne mora da postoji, sto znaci da brzina pokreta rukom ne mora da znaci i odgovarajucu brzinu pokreta nogom. Brzina pokreta na primjer rukom u frontalnoj i sagitalnoj ravni je razlicita, sto govori o tome da razliciti misici u dejstvu imaju i razlicitu brzinu kontrakcije. Na povecanje brzine pojedinacnog pokreta moze se vjezbanjem (treningom) uticati u odredjenoj manjoj mjeri, prvenstveno na osnovu povecanja snage, koordinacije i gipkosti.

Brzina frekventnih pokreta
Pod brzinom se najcesce podrazumijeva njeno ispoljavanje u frekventnim ciklicnim kretanjima (sprintersko trcanje, plivanje na 50-100 m, veslanje na 500 m, voznja bicikla na hronometar, brzo klizanje na 500 m, i dr.). Brzina frekventih kretanja se razlikuje na pojedinim sprinterskim dionicama, tako da se ne radi o istim frekventim kretanjima, nego donekle razlicitim od koraka do koraka, od zaveslaja do zaveslaja. Razvijanje frekventnih pokreta podrazumijeva pokrete izvedene maksimalnom brzinom u toku 10-20 sekundi. Frekventni pokreti se mogu podijeliti na pokrete istih (jednakih) amplituda i pokrete razlicitih amplituda. Pokreti istih amplituda primjenjuju se u voznji bicikla, a razlicitih amplituda u atletskom sprintu, plivanju, veslanju, brzom klizanju i dr. Najveci prirast frekventnih pokreta je izmedju 8. i 12. godine zivota, a poslije sve do 17. je usporeniji, dok je kod osoba zenskog pola tempo prirasta ravnomjerniji.