Centralna banka

Uvod

Centralna banka je monetrana instucija i osnovni stožer bankarskog sistema svake zemlje.U raznim zemljama nosi različite nazive:narodna,emisiona,državna ili jednostavno banka Engleske,banka Japana i slično.U ranim fazama razvoja bankarstva nije postojalo razgraničenje između centralnih i poslovnih banaka,jer su skoro sve poslovne banke vršile emisiju banknota.
Pojava centralnih banaka istorijski je povezana sa centralizacijom bankota u rukama jedne ili malog broja najstabilnijih poslovnih banaka u kojem su država i klijenti imali najveće povjerenje.Krajem XIX i početkom XX stoljeća u većini država emisija banknota vršena je od strane centralne banke.
Imajući u vidu da je razvoj centralnog bankarstva u zemljama Zapadne Evrope započelo prije industrijske revolucije može se zaključiti da je visok nivo razvijenosti bankarstva bio jedan od važnih uslova za ekonomski uspon ovih zemalja.Sa osnivanjem prvih centralnih banaka povezuje se i početak razvoja modernog bankarstva u svijetu.Prve centralne banke svijeta osnovane su u drugoj polovini XVII stoljeća u Švedskoj i Engleskoj.
Treba naglasiti da ove banke nisu imale ekskluzivno pravo na emisiju banknota i njihove funkcije razlikovale su se od funkcija savremenih centralnih banaka.Tako npr.po osnivanju je Centralna banka u Engleskoj bila dužna da vrši i direktno kreditiranje industrije i trgovine.Centralne banke u savremenom obliku pojavile su se u XIX stoljeću.

Kroz ovaj rad možemo naučiti:

• pojam i karakteristike centralne banke
• koje su funkcije centralne banke
• organizaciju banaka, vlasnički aspekt i upravljanje
• kako funkcioniše Evropska centralna banka.

 
Pojam centralne banke

Centralna banka je banka koja zauzima centralni položaj u bankarskom sistemu određene zemlje, u smislu da ova banka djeluje kao banka drugih banaka i kao bankar države.Emisiona ili centralna banka je specifična privilegovana bankarska institucija monetarnog sistema, državna ili pod jakim nadzorom i uticajem države; zadužena i odgovorna za stvaranje vrijednosti domaće valute, za kontrolu i regulisanje novčanog opticaja i likvidnosti bankarskog sistema, i zadužena da se stara za likvidnost u zemlji i u plaćanjima sa inostranstvom. To je jedina ovlašćena banka za izdavanje novčanica i kovanog novca kao zakonskog sredstva plaćanja.
Država na centralnu banku kao monetarnu instituciju prenosi prava i ovlašćenja u domenu vođenja emisione, kreditno-monetarne, devizne politike i regulisanja novčane mase. Pored niza zajedničkih obilježja, ovlašćenja i načina funkcionisanja, mogu se razlikovati od zemlje do zemlje, a prvenstveno zavisi od stepena razvijenosti finansijskog sistema i infrastrukture. Centralne banke se takođe razlikuju sa stanovišta odnosa i uticaja države na vođenje monetarne, kreditne, kamatne i devizne politike.
Centralna banka je vladina agencija koja vrši emisiju novčanica i kovanog novca reguliše ponudu novca i kredita u privredi, kamatne stope, devizni kurs (vodi monetarnu politiku)vrši superviziju finansijskog sistema služi kao zajmodavac u krajnjoj instanci upravlja deviznim rezervama zemlje drži depozite banaka i drugih centralnih banaka organizuje obavljanje platnog prometa reguliše plaćanje i kreditiranje poslova sa inostranstvom.Centralna banka je javna ili kvazi – javna agencija sa eksplicitnim i ekskluzivnim pravom kontrole novčanih i kreditnih poslova. Kao “banka svih banaka”, čijim posredstvom komercijalne banke mogu namirivati svoja uzajamna potraživanja, garantuje vrijednost domaće valute, vodeći politiku stabilnosti cijena. Može da skuplja, obrađuje i da analizira informacije o finansijskim tokovima i o realnoj ekonomiji. Državna banka koja emituje novac i vrši kontrolu poslovnih banaka, pa se otuda i naziva “banka banaka”.