Đerdap

UVOD

Istorija zaštite prirode obiluje događajima koje i danas pominjemo. Godine 1273. U Londonu je doneta uredba o ograničenju štetnih uticaja dima i pepela. Iz 1499. Godine potiče zakon o zaštiti losa i divljeg konja. Godine 1703. U Rusiji su pod zaštitu stavljeni neki šumski kompleksi i retke vrste drveća. Aleksandar Humbolt, istraživač prostranih delova naše planete, bio je jedan od prvih inici – jatora zaštite prirode u naučne svrhe. Smatra se da je on prvi upotrebio termin „prirodni spomenici” za specifične prirodne retkosti.
Prekretnicu u organizovanoj zaštiti većih prirodnih kompleksa predstavlja 1872. Godina. Tada je u SAD proglašen nacionalni park Jelouston, prvi te vrste u svetu. U obrazloženju poduhvata je istaknuto da on koristi narodu i služi njegovom uživanju. Slede Kraljevski nacionalni park u Australiji (1879) , Banf u Kanadi (1885) i Tangariro na Novom Zelandu (1894). Prvi nacionalni park u Evropi, Enga – din u Švajcarskoj, proglašen je 1914. Godine. Tom prilikom je konstatovano da se u njemu sav biljni i životinjski svet prepuštaju potpunom razvitku i štite od svakog uticaja čoveka. Prvi nacionalni parkovi u Crnoj Gori (Durmitor, Lovćen, Biograd – ska gora) proglašeni su 1952. Godine, a prvi nacionalni park u Srbiji je Fruška gora, proglašen 1960. Godine.

TURISTIČKO – GEOGRAFSKI POLOŽAJ
Đerdapska klisura je deo istoimenog nacionalnog parka, kome pripada i oko sto kilometara Dunava i planinsko zaleđe. Nalazi se na severoistoku Srbije, nadomak granice sa Rumunijom.
Park se prostire na oko 100 km desne obale Dunava od Golupca do Karataša kod Kladova i obuhvata uzani šumoviti brdsko planinski pojas, širine 2 – 8 km uz Dunav, koji se izdiže iznad Dunava od 50 – 800 metara nadmorske visine.
Bitna karakterisitika njenog geografskog položaja je ta da se nalazi na granici dva geoporostora, nizijskog (obodni deo Panonske nizije) i Karpatskog, planinskog sistema. Donji Milanovac koji se nalazi samoj obali Dunava, neposredno u blizini veoma značajnog arheološkog nalazišta Lepenski vir, i ujedno je i najveći centar u blizini đerdapske klisure. U naselju Donji Milanovac dans živi samo oko 2500 punoletnih stanovnika.

FIZIČKO – GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE
RELjEF
Đerdapska klisura predstavlja mesto gde su Dunav i Panonsko more provalili bedeme Karpata. Možda je baš taj priliv vode u Crno more doveo do prodora vodene mase kroz Bosfor i Dardanele, i stvorio mit o Atlantidi, odnosno biblijskom potopu. Stotinak kilometara duga, krivudava Đerdapska klisura je najbolji dokaz koliko je dugo i mučno voda nagrizala stene, koliko je puta pobedila i koliko se puta povukla tražeći lakši put.
Đerdapska klisura je najduža i najveća klisura u Evropi i predstavlja kompozitnu (čine ga naizmenično 3 kotline i 4 klisure) , antescedentnu (usecanje korita je išlo paralelno sa tektonskim pomeranjima) dolinu i ona izgleda ovako:

1. Golubačka klisura – 14. 5km, najmanje širine 230m
2. Ljupkovska kotlina
3. Klisura Gospođin vir – duzine 15km i najmanje širine izmedu 220m
4. Donjomilanovačka kotlina
5. Klisura Kazan – duzine 19km i najmanje širine 150m
6. Oršavska kotlina
7. Sipska klisura

Kanjonske doline usečene su u krečnjake južnih Karpata. Istoimena klisura je najveća probojnica u Evropi. Po mnogima, najlepša je klisura Veliki kazan, čije se vertikalne strane uzdižu i do 300 metara nad Dunavom, a potvrđeno je da mnogobrojni virovi sežu i do 90 metara u dubinu. Iz Velikog se ulazi u Mali kazan, koji je širok oko 300 metara i oivičen strmim liticama. Završava se na 966 kilometru Dunava koji se zove Hajdučka vodenica, a ovo mesto deluje kao oaza među kamenim gromadama. Specifičan istorijski razvoj, vrlo povoljna đerdapska klima, složena mreža klisura, kanjona i dubokih uvala, ovaj prostor izdvajaju kao jedinstven evropski rezervat tercijarne flore, vegetacije i faune.