Društveni proizvod i nacionalni dohodak

U V O D
Sistem nacionalnih ili društvenih računa, koji daje pregled aktivnosti nacionalne privrede u odredjenom razdoblju, od neprocenjivog je značaja i predstavlja nužan preduslov svake kvantitativne makroekonomske analize. Nacionalno računovodstvo daje kvantitativnu sliku mkroekonomskih varijabli u obliku različitih podataka o njima. Na osnovu tih podataka, makroekonomskom analizom utvrdjuje se medjuzavisnost izmedju makroekonomskih varijabli i obezbedjuje podloga za donošenje adekvatnih mera ekonomske politike. Društveni proizvod i nacionalni dohodak predstavljaju osnovne pokazatelje ekonomskog blagostanja društva, iz kojih se izvode i drugi pokazatelji

POKAZATELJI DOSTIGNUTOG NIVOA EKONOMSKE RAZVIJENOSTI
Pokazatelje koji se koriste u najrazličitijim makroekonomskim analizama moguće je podeliti na najrazličitije načine u zavisnosti od mnogobrojnih kriterija. U literaturi se sreće podela na vrednosne pokazatelje, socijalne pokazatelje i indikatore nejednakosti u raspodeli dohotka. U novije vreme sve se više govori i piše o ekološkim pokazateljima, čiji je zadatak iskazivanje promena u nivou i strukturi proizvodnje i njihovom odnosu sa indikatorima koji govore o kvalitetu životne sredine. U ovu grupu makroekonomskih pokazatelja mogu se ubrojiti oni koji govore o udelu ekološki čistih industrija u ukupnoj industrijskoj proizvodnji, udelu recilkiranih supstanci u utrošenim proizvodnim faktorima, nivou degradacije zemljišta, učešću zdrave hrane u ukupnoj količini utrošenih namirnica itd. U metodološkom smislu, do njih se dolazi tako što se određeni makroeknomski pokazatelji koriguju za vrednost proizvedenih štetnih roba i usluga, kao i za vrednost štete koja je posledica konkretnog narušavanja ekološke ravnoteže.
Prihvatljivom podelom makroekonomskih pokazatelja smatra se sledeća podela:

• Naturalno izraženi pokazatelji,
• Ekonomsko – socijalni pokazatelji,
• Naučno – tehnološki pokazatelji i
• Vrednosno izraženi pokazatelji.

Naturalni pokazatelji se često koriste za iskazivanje dostignutog nivoa poljoprivrednog i industrijskog razvoja pojedinih zemalja, posebno u okviru brojnih međunarodnih komparativnih analiza. Najčešće korišćeni naturalni pokazatelji dostignutog nivoa privrednog razvoja neke zemlje govore o proizvodnji pojedinih prehrambenih artikala (meso, šećer, mleko itd.), o proizvodnji strategijskih dobara (ugalj, nafta, čelik, veštačka đubriva, cement), a u novije vreme na značaju dobijaju pokazatelji koji ilustruju vrednost proizvodnje produkata novih tehnologija. Ovi pokazatelji se po pravilu daju u obliku proizvodnje po stanovniku (per capita).
Široka grupacija ekonomsko socijalnih pokazatelja u savremenim uslovima privređivanja smatra se sve važnijom dopunskom ilustracijom dostignutog nivoa razvijenosti neke zemlje. Ona dopunjuje i kompletira sliku o kvalitetu makroekonmske performanse posmatrane zemlje koju daju vrednosni i naturalni pokazatelji. To je sasvim logično kada se ima u vidu krajnje složena priroda ključnih ekonomskih fenomena. Kao daleko najvažnije ekonomsko socijalne pokazatelje moguće je navesti pokazatelje o zaposlenosti, pojedinim oblicima socijalne zaštite, izdvajanjima namenjenim obrazovanju, broju lekara na hiljadu stanovnika, očekivanom trajanju života itd.
Pokazatelji razvoja nauke i tehnologije su sve važnija ilustracija dostignutog nivoa ekonomske razvijenosti pojedinih zemalja. Ovo iz osnovnog razloga što je evidentno da upotreba faktora tehnologije i znanja u celini počinje naglašeno da oblikuje dinamiku ekononomskog napredovanja pojedinih država i da u sve većem stepenu određuje mesto pojedinih zemalja na svetskoj rang listi razvijenih. Dinamičan razvoj novih tehnologija bacio je sasvim novo svetlo na ocenu nivoa privredne razvijenosti pojedinih zemalja.
Vrednosni pokazatelji govore o finansijskim iznosima mnogobrojnih makroekonomskih agregata. Najpoznatiji i najčešće korišćeni agregatni vrednosni pokazatelji po metodologiji društvenih računa Ujedinjenih nacija (SNA) su: 1. Bruto domaći proizvod (gross domestic product – GDP), 2. Bruto nacionalni proizvod (gross national product – GNP), 3. Neto domaći proizvod (net domestic product – NDP) i 4. Neto nacionalni proizvod (net national product – NNP).