Javni prihodi

Uvod

Istorijski razvoj državnih ili javnih prihoda je vezan za razvoj svake države. Pojam i suština javnih prihoda se može objasniti njihovim mjestom i ulogom u funkcionisanju države i njenih organa. Uspostavljanjem sistema tržišne ekonomije privredni subjekti na tržištu imaju punu samostalnost, uz neznatan uticaj države. Samo prihode u državama tzv. novčanom privredom, možemo definisati kao primanja u gotovom novcu u toku jedne godine, koje država troši za podmirenje javnih potreba. Porezi su osnovni oblik ili instrument formiranja javnih prihoda, pokrića budžetskih rashoda i zadovoljavanja javnih potreba. Danas mnogi finansijski teoretičari savremenu državu nazivaju „poreskom državom“ jer žele naglasiti kakav značaj za nju imaju porezi. Sadržaj poreza se mijenjao paralelno s promjenama političkih, društveno-ekonomskih i drugih odnosa. Oni su direktan refleks tih odnosa, odnosno sistema. Brojni su autori koji su pokušavali da definišu poreze, ali ne postoji jedinstven stav u vezi definicije poreza.
Svakoj državi za zadovoljenje zajedničkih potreba bilo da su opšte ili kolektivne potrebna su odgovarajuća materijalna sredstva.
Ova sredstva mogu se pribavljati na različite načine i mogu se crpjeti iz različitih izvora. Kao osnovni i najznačajniji izvor prihoda u skoro svakoj zemlji javljaju se porezi.
Moderna država je u suštini poreska država, koja preko poreza preraspodeljuje veliki dio nacionalnog dohodtka i na osnovu raznovrsnih efekata oporezivanja, ostvaruje ciljeve fiskalne, socijalne, ekonomske i razvojne politike.
Porez je obaveza koju poreski obveznici placaju državi bez ikakve neposredne nadoknade. To je dio dohodka koji zajednica oduzima na osnovu svog državnog odnosno finansijskog suvereniteta. Država to čini u cilju prikupljanja sredstava za podmirivanje kolektivnih potreba.
Poreska obaveza ne može se izbjeći, jer je plaćanje poreza opšta obaveza koja ne zavisi od dobre volje građana, nego se zasniva na zakonskoj snazi, jer ako poreski obveznik neplati porez izvršiće se prinudna naplata.
Osnovne karakteristike poreza kao najvažnijeg oblika janih prihoda su : prinudnost davanja, davanje bez direktne protivnaknade, davanje iz dohodka, ređe iz imovine, naplata u novcu.
Poreska obaveza proističe iz pripadnosti jednoj državi, jer porez pod određenim uslovima plaćaju i strani državljani, izuzev diplomatskih predstavnika na bazi reciprociteta.
Prinudno davanje je prva karakteristika poreza jer porez uvodi država na osnovu svog finansijskog suvereniteta.
Poreski obveznici po zakonskim propisima moraju izvršiti svoje obaveze u određenom roku. Davanje bez direktne protivnaknade je druga karakteristika poreza.
U savremenoj državi svi poreski prihodi slivaju se u zajednicki budžet i koriste za podmirenje kolektivnih potreba. Sredstva prikupljena iz pojedinih vrsta poreza nemaju namjenski karakter, pa moderna država nije obavezna da objašnjava poreskom obvezniku u koju će svrhu da koristi porez.
U toku istorijskog razvitka društva ciljevi oporezivanja su se mijenjali. U raznim društveno-ekonomskim formacijama za objašnjavanje ciljeva oporezivanja uzimali su se razni elementi i služili su različiti kriterijumi.
Dugo vremena se smatralo da je oporezivanje jedan od glavnih instrumenata pomoću koga javna vlast obezbjeđuje svoje prihode. Prema tome cilj oporezivanja bio bi obezbjeđenje finansijskih sredstava državi i drugim javnim tijelima za finansiranje njihovih funkcija.