Sistem deviznih kurseva

DEVIZNI KURS ( ŠTA JE TO DEVIZNI KURS ? )

Devizni kurs po definiciji predstavlja cijenu valute koja je izražena u domaćem novcu, što znači da devizni kurs pokazuje koliko treba platiti jedinica domaćeg novca za jednu ili sto jedinica stranog novca. Devizni kurs se najčešće izražava kao cijena stranih valuta ili kao kurs valuta i kao takav se najčešće koristi. Na takav način se izražava i karakterističnost koju ima strani novac u odnosu na domaći novac, gde domaći novac na domaćem tržištu predstavlja samo mjeru vrijednosti ili mjerilo cijena kojim se izražava cijena određene robe. To znači da domaći novac na domaćem tržištu nije roba, dok je strani novac na domaćem tržištu roba kao svaka druga, a devizni kurs zapravo predstavlja njegovu cenu.
Posebnost koja karakteriše devizni kurs je ta što strana valuta kao specifična roba istovremeno predstavlja i mjerilo cijena u zemlji koja je taj novac emitovala. Iz toga proizilazi logičnost da devizni kurs u smislu formiranja cijena određene valute (kurs valute) ima značajan uticaj te valute u odnosu ponude i tražnje. Takođe je povezana i kategorija odgovarajućeg paketa mjera ekonomske politike zemlje koja je tu valutu emitovala sa kretanjem deviznog kursa. Prilikom formiranja deviznog kursa valuta praktikuje se princip da ponuda strane valute dolazi od izvoza, a tražnja za stranom valutom dolazi od uvoza. Tačnije rečeno, devizni kurs se formira uz primjenu platnobilansnog metoda, jer ponuda i tražnja strane valute, zapravo dolazi od platnog bilansa jedne zemlje, odnosno, kada se formiraju kursevi valuta imamo sledeću situaciju – ako platni bilans teži ka suficitu, devizni kurs valute će ispoljavati tendenciju pada (razlog je povećana ponuda deviza), dok u protivnom, ako platni bilans teži ka deficitu, tada će devizni kurs strane valute pokazati tendenciju porasta (povećana tražnja deviza).

Devizni kurs ili kurs valuta ima značajnu ulogu u međunarodnom platnom prometu jer se plaćanja obavljaju između rezidenata dvije zemalja, što je prirodan tok događaja ako se zna da se po pravilu plaćanja vrše u valuti prodavca, a da kupac za svoju valutu treba da kupi valutu prodavca kako bi mogao da plati robu koju je od njega kupio. Naravno, prije nego što se pristupi izvršenju ekonomsko-finansijske transakcije, potrebno je da se zna odnos po kome će se obaviti pretvaranje jedne nacionalne valute u drugu.
Devizni kurs se formira na više načina:

• Sistem fiksnih deviznih kurseva gdje fiksni iznos odgovara odnosu datih valuta prema jednom konvencijalnom zajedničkom imenitelju;
• Sistem pariteta kupovnih snaga gdje relativno fiksni iznos odgovara odnosima kupovnih snaga stranog i domaćeg novca;
• Sistem fluktuirajući kursevi valuta gdje varijabilni iznos odgovara odnosu ponude i tražnje strane valute

Devizni kurs ili kurs valuta svoju primenu nalazi u trgovanju valutama na međunarodnom finansijskom tržištu, Forex Market-u, što je posledica primene sistema fluktuirajućih deviznih kurseva poznat po nazivu free-floating of currencies. Ovo je ujedno i jedan od preduslova za funkcionisanje Forex-a kao necentralizovanog tržišta, gde se vrši slobodno tržišno formiranje cijena valuta, odnosno gdje se primenjuje fluktuirajući devizni kurs.

POJAM I VRSTE DEVIZA

Devize se kupuju i prodaju na tržištu,kao i svaka drugfa roba,pa imaju svoju tržišnu cijenu,odnosno devizni kurs.Devizni kurs je cijena valute jedne zemlje izražena u valuti druge zemlje.U normalnim prilikama devizni kurs se kreće oko deviznog pariteta, tj. Zvanično utvrđene vrijednosti nacionalnog novca izražene u zlatu ,specijalnim pravima,vučenja,ili nekoj drugoj stabilnoj valuti.Preko deviznog kursa se uspostavlja veza između cijena u zemlji i inostranstvu.
Postoji nekoliko vrsta deviznih kurseva:

1) Fiksni – koji su pdređeni od strane centralne banke
2) Puzajući- kod kojih je propisan raspon mogućih dnevnih promijena
3) Fleksibilni- čije kretanje nije ničim ograničeno
4) Vođeni- to je posebna vrsta fleksibilnih kurseva,s tim sto centralna banka interveniše iz deviznih rezervi.Primjenjuje se u SAD,Kini,Japanu i dr. zemljama.
5) Višestruki- istovremeno se pojavljuje više kurseva (primjenjivali su se u Južnoj Americi i Jugoslaviji)
6) Klizajući – devizni kurs predstavlja sistem kurseva koji liči na minidevalvacije.To je varijanta fiksnih dviznih kurseva,gdje se dozvoljavaju ćešće izmjenedeviznih kurseva u skladu sa kretanjem izabranim deviznim indikatorima
7) Realni – devizni kurs djeluje u pravcu razvoja novih industrija koje nisu imale ekonomsku opravdanost u uslovima precjenjene valulute.
8) Nerealni – devizni kurs vodi neekonomsku alokaciju nacionalnih resursau neekonomskoj raspodjeli nacionalnog dohotka.

DEVIZNO TRŽIŠTE

Predmet poslovanja deviznog tržišta je kupovina i prodaja deviza koje su od značaja za održavanje likvidnosti privrede u međunarodnim plaćanjima. Tu se uglavnom radi o konvertibilnim sredstvima plaćanja. Kupovina i prodaja deviza može se vršiti na dva načina:

• promptno – kupovina i prodaja se vrši slobodno i bez ogranićenja,
• terminski – kupovina i prodaja se može vršiti samo za određeni konkretni spoljno-trgovinski posao.

Kao subjekti na deviznom tržištu pojavljuju se ovlašćene poslovne banke. Ove banke na deviznom tržištu posluju deviznim sredstvima svojih komitenata i svojim sopstvenim sredstvima dobijenim od inostranih kredita, tj. vrše kupovinu i prodaju deviza u svoje ime i za svoj racun, ili u svoje ime, a za racun nosilaca deviza. Sama kupovina i prodaja deviza na deviznom tržištu vrši se po srednjim deviznim kursevima koji se formiraju na međubankarskim sastancima koji se održavaju dva puta nedeljno.