ULOGA FOREZIČKIH RAČUNOVOĐA I REVIZORA U BORBI PROTIV RAČUNOVODSTVENIH PREVARA

Poslednju deceniju su obeležili veliki finansijski skandali kompanija koji su bili izazvani prevarama. Iskustvo je pokazalo da prevare dovode do šteta koje ponekad dosegnu nesagledive razmere, ne samo po nacionalnu, već i po međunarodnu ekonomiju. Krupne poremećaje na regionalnim tržištima kapitala manifestovalo je ozbiljne monetarne potrese i to naročito kod zemalja u razvoju.
Prevare su stare koliko i čovečanstvo. U širem smislu prevara može obuhvatiti bilo koju kriminalnu radnju zarad sticanja koristi koja upotrebljava obmanu kao njen osnovni način izvršenja. Finansijske prevare, prema pojavnim oblicima, mogu biti: protivpravno prisvajanje sredstava ili otuđivanje imovine, lažno finansijsko izveštavanje, korupcija, pranje novca i kompjuterski kriminal.
Preventivnu liniju odbrane od računovodstvenih prevara čine uprava, interna revizija, regulatorna i nadzorna tela čiji je glavni zadatak da stvore adekvatan normativan okvir i obezbe­de njegovu adekvatnu primenu. Revizija i forenzičko računovodstvo čine reaktivnu liniju odbrane, jer svojim istragama vrše proveru finansijskih izveštaja u cilju otkrivanja i postojanja grešaka i prevara.
Cilj rada je da ukaže na ulogu forenzičkih računovođa i revizora u sprečavanju, otkrivanju i istraživanju računovodstvenih prevara. U prvom delu rada biće pojašnjen pojam privredng kriminala, evolucija njegovog proučavanja i uticaj na finansijske interese EU, kao i uloga forenzičkih računovođa i revizora u borbi protiv korupcije i kriminala. Drugi deo je posvećen računovodstvenim prevarama u finansijskim izveštajima, kroz definiciju, klasifikaciju i faktore koji utiču na njihovo pojavljivanje. U trećem delu pažnja će biti usmerena na otkrivanje i smanjivanje kriminalnih radnji u računovodstvu, kao i preventivno delovanje interne revizije i reaktivnu liniju odbrane od računovodstvenih prevara, ističući značaj forenzičkog računovodstva koje doprinosi otkrivanju i smanjenju prevara. 1.      PRIVREDNI KRIMINAL I KORUPCIJA – LIMITIRAJUĆI FAKTORI U REALIZACIJI POSLOVNIH CILJEVA
1.1.  Evolucija naučnog proučavanja privrednog kriminala
Krajem XIX veka u svetu se pojavio veliki broj privrednih nepravilnosti kriminalnog karaktera, tako da počeci naučnog, sistematskog proučavanja privrednog kriminala datiraju od tog vremena, a najuočljiviji u jednom od najrazvijenih kapitalističkih društava, u SAD.
Postoji više istraživača područja privrednog kriminala, te ćemo navesti najznačajnije među njima.1
Edwin Shutherland predstavlja začetnika naučnog proučavanja privrednog kriminala, koji je 1939. godine prvi progovorio o privrednom kriminalu.
Zatim se po istraživanjima na području pronevera isticao Donald R. Creesey, poznat po svom trouglu prevara (eng. Fraud Triangle, nem. Betrugs-Dreieck), ističući da je prevara rezultat prilika (eng. opportunity), pritisaka (eng. pressure) i racionalizacije (eng. rationalization).
Uz navedene, tu je i Joseph T. Wells, osnivač i predsednik američkog Udruženja veštaka za istragu privrednog kriminala (eng. Association of Certifies Fraud Examiners – ACFE).
Potom, W. Steve Albrecht, pionir na području istraživanja privrednog kriminaliteta u SAD-u, koji ističe da privredni revizori, poreski savetnici i knjigovođe nemaju dovoljno znanja da bi se sa uspehom mogli baviti otkrivanjem i sprečavanjem savremenog privrednog kriminala. On je imao veliki uticaj na zasnivanje obrazovnog programa za zvanje veštaka za istragu privrednog kriminala.
1.2.  Pojam, klasifikacija, uzroci i posledice korupcije i finansijskog kriminala
Korupcija podrazumeva zloupotrebu položaja u zamenu za privatnu novčanu/nenovčanu korist i podmićivanja, zatim razne iznude uticajem, nepotizam, prevaru i oportunizam koji se obično dešavaju u okruženju koje podstiče i ohrabruje korupciju.
Osnovne vrste korupcije prema području u kom se javljaju su:2
korupcija u javnoj upravi i
korupcija u privatnom sektoru.
Bez obzira o kojoj korupciji se radi i u kom sektoru se pojavljuje, ona može poprimiti različite oblike, od kojih su najčešći:3
Podmićivanje – obećanje, ponuda ili davanje bilo koje beneficije koja neprimereno utiče na ishod odluka javnog službenika. Mito se može dati javnom služeniku (direktno) ili preko druge osobe ili subjekta (indirektno). Mito može podrazumevati novac, poverljivu informaciju, darove, i druge oblike.