Emisija i imisija buke u saobraćaju i transportu

UVOD

Životna sredina predstavlja sve ono što nas okružuje, odnosno sve ono sa čime je direktno ili indirektno povezana čovekova životna i proizvodna aktivnost.
Buka se smatra za neželjen zvuk, a motorno vozilo je jedan od čestih izvora buke. Buka motornih vozila ne opterećuje samo osoblje i putnike, već i stanovništvo u gradovima i naseljima oko saobraćajnica. Osim što je fizički zagađivač, buka nastaje i od vibracija delova vozila, kotrljanja točkova, iz aerodinamičkih izvora itd., a nivo buke zavisi od tehničkog stanja pojedinih uređaja na motoru i motornom vozilu. Iz tog razloga se danas sve više pažnje posvećuje ograničenju buke motornih vozila.
Ne postoji fizička razlika između zvuka i buke. Nemoguće je definisati buku na osnovu fizičkih parametara zvuka. Buka se često definiše kao čujna, akustična energija, koja negativno utiče ili može uticati na zdravlje ljudi i njihovo fizičko, mentalno i društveno dobro.
Mnogi zvuci su neprijatni ili neželjeni. U kojoj meri nas neki zvuk uznemirava, često zavisi ne samo od prirode zvuka, nego i od našeg stava prema zvuku. Zvuk ne mora biti glasan da bi nas uznemiravao (škripanje, kapljanje…), nepoželjnost i neprijatnost su često u funkciji vremena kada se zvuk pojavljuje (noć ili dan).

Postoji podela buke na dve vrste:

• buka iz prirodnih izvora ( grmljavina, olujni vetar, šum vode…);
• buka koju stvara čovek

U praksi, pod bukom se podrazumevaju veštački stvoreni zvuci, jer prirodni obično ne ostavljaju teže, a ni trajne posledice.

Predmet ovog rada su uticaji saobraćaja na životnu sredinu – zagađivanje bukom, odnosno emisija i imisija buke.
Cilj ovog rada je prepoznavanje buke kao zagađivača životne sredine. Analiza izvora buke drumskog saobraćaja, mere za smanjenje nivoa buke (tihi kolovozi i zaštitne barijere), metode merenja nivoa buke, kao i zakonska regulativa ove oblasti.

1. IZVORI BUKE OD STRANE FIKSNIH I POKRETNIH IZVORA
Buka od motornih vozila potiče od dva najznačajnija i nezavisna izvora buke i to od motora i od kontakta dodirne površine guma sa površinom kolovoza.

U uslovima gradske vožnje gde je broj zaustavljanja i pokretanja vozila najveći, buku najviše proizvodi motor. Na auto-putevima se vozi brže i dodir guma i auto-puta pri velikim brzinama proizvodi najviše buke dok je kod punog opterećenja najbučniji izduvni sistem. U cilju smanjenja buke drumskog saobraćaja i transporta postavljaju se razne vrste barijera dok se na samim vozilima usavršavaju motori, pneumatici, izduvni sistemi itd.

U urbanim sredinama buka koja nastaje za vreme vožnje motornog vozila, s obzirom na osnovni izvor, može se podeliti u tri grupe:

1. Buka od prolaza vozila kroz vazduh;
2. Buka rada vozila;
3. Buka od interakcije pneumatika i vozne površine.

Buka strujanja vazduha može se definisati kao emisijska buka koja nastaje usled kretanja vazduha oko i delimično kroz vozilo. Taj izvor emisije buke ne smatra se uticajnijim faktorom buke koju vozilo emituje u okolini (pri malim i srednjim brzinama).

Buka koja nastaje pri kretanju vozila predstavlja emisiju buke koju generišu komponente vozila koje deluju pri pokretanju samog vozila, a zavisi od brzine rada motora (strukturna buka motora, usisavanje vazduha, buka ventilatora i izduvnog sistema). Jača je kod teretnih vozila nego kod putničkih, a naročito dolazi do izražaja pri nižim stepenima prenosa. Na nju deluje i geometrija puta.

Buka od interakcije pneumatika i vozne površine je buka koja nastaje usled kotrljanja točkova po površini puta. Ona naročito dolazi do izražaja pri većim brzinama, pri kojima se njen intenzitet povećava, a istovremeno smanjuje buka motora (buka tada radi uz veći stepen prenosa).[1]
Opažanja i istraživanja su pokazala da na nivo buke utiče:
– Hrapavost – što je veća hrapavost podloge, veći je nivo buke koja linearno raste sa povećanjem hrapavosti podloge.
– Brzina kretanja vozila (buka pneumatika i buka prenosnog mehanizma) – sa porastom brzine vožnje, povećava se buka i usled kotrljanja točkova po putu.
– Stanje površine puta – putevi su u mokrom stanju bučniji od suvih puteva, a razlika u nivou buke je naročito izražena kod manjih brzina.
– Vrsta pneumatika i njegovo opterećenje – pneumatici koji su jače opterećeni proizvode veću buku koja se povećava sa trošenjem gazeće površine guma usled koje dolazi do povećavanja vibracija.
– Vrsta podloge puta – betonski putevi proizvode viši nivo buke od asfaltnih puteva slične površinske podloge pri malim brzinama kretanja vozila, sama konstrukcija vozila ima značajniji uticaj na nivo buke od interakcije vozila i vozne površine.

Uticaj kotrljanja pneumatika po putnoj površini postaje značajan: pri brzinama većim od 30 km/-h za putnička vozila i 40 km/ h za teretna vozila, dok je on dominantan pri brzinama većim od 50 km/ h . Prema istraživanjima, nivo buke koju proizvede rad motora vozila pri brzinama od 30 do 50 km / h ima značajnu ulogu u urbanim sredinama dok se na auto-putu taj izvor buke može zanemariti.
Odnos buke od interakcije pneumatika i vozne površine i od rada motora vozila može se videti na slici 1.