Prirodno i geografske karakteristike Lukovske banje i Vranja

1.Prirodno-geografskim karakteristike Lukovske banje i Vranja
1.1. Lukovska Banja
Lukovska Banja predstavlja banjsko naselje, lečilište, klimatsko oporavilište i turistički centar u jugoistočnom delu Kopaonika, na severozapadu opštine Kuršumlija. To je najviša banja u Srbiji, čije je središte na 681m nadmorske visine, pa ujedno predstavlja i vazdušnu banju. Poznata je po najvećem broju izvora (37) i ogromnoj količini od preko 100 l/s vrelih (do 65 °C) mineralnih voda.Lukovska Banja se nalazi u dolini Štavske reke, koja sa Trebinjskom rekom predstavlja izvorišni krak Lukovske reke, čiji je sliv razvijen na južnim padinama Kopaonika, a koja pripada slivu Gornje Toplice. Termomineralni izvori i banjski objekti se nalaze u manjem dolinskom proširenju, iznad kojeg se diže 1317 m visok Oštri vrh. Proširenje je nastalo tektonskim spuštanjem terena koji je zatim oblikovan rečnom erozijom i denudacijom. Naziv je dobila po selu Lukovo, od kojeg je udaljena 1 km. Lukovo je 2002. godine imalo 150 domaćinstava sa 396 stanovnika. Sastoji se iz dve predeone celine koje se nazivaju Gornja i Donja Banja. Posluje kao banjsko i klimatsko mesto u okviru Akcionarskog društva Planinka iz Kuršumlije. Od Kuršumlije, u pravcu zapada, Lukovska Banja je udaljena 36 km, od turističkog centra na Ravnom Kopaoniku 55 km, Kruševca 100 km, Niša 101 km i Beograda 297 km.
Slika 1. Pozicija Lukovske banje na mapi Srbije

Nadmorska visina banje je 700 m, te je po tome najviša u Srbiji. To znači da je reč i o klimatskom mestu, utoliko pre što je u okolini očuvana izvorna priroda i na širem prostoru unaokolo nema industrijskih objekata. Više od 59 % seoskog prostora je pod šumama, 31% pod livadama i pašnjacima, 9 % pod voćnjacima i oranicama. Prijatna subplaninska klima, prepoznatljiva po svežem vazduhu, posebna je vrednost Lukovske Banje. Srednja godišnja temperatura vazduha ovde je 9°C. Najtopliji mesec je juli sa srednjom višegodišnjom temperaturom vazduha od 19°C. Najnižu srednju mesečnu temperaturu vazduha ima januar i ona iznosi -1,3°C. Zaklonjena od vetrova, Lukovska Banja ima duge periode tišina i oko 760 mm padavina godišnje.
U blizini Banje postoji manji ski lift i skijaška staza, pa snežni pokrivač omogućava rekreativno skijanje i potpuni boravak posetilaca. Lukovska Banja ima šest kupatila. U Gornjoj Banji postoje dva kupatila sa termomineralnom vodom i blatno kupatilo, sa dva odeljenja. U Donjoj Banji se nalaze zidano kupatilo koje ima bazene za muškarce i žene, blatno kupatilo i higijensko kupatilo. Medicinski kompleks može prihvatiti do 500 pacijenata dnevno, ali zbog sve slabije posete, banja već dugo stagnira, što se odražava i na smanjenje broja stanovnika sela Lukova, koje je 1961. godine imalo 680 žitelja, što je 284 više nego 2002. godine. Na osnovu ispitivanja Instituta za hidrogeologiju Srbije u Lukovskoj Banji postoji 28 izvora i bušotina sa temperaturom vode od 28 do 68°C. Po svom sastavu lekovite vode su blago alkalne (pH 6,5) i pripadaju kategoriji natrijum-kalcijum-hidrokarbonatnih i sulfidnih hipertermnih voda. Prisustvo rastvorenog vodonik sulfida je veoma značajno za lečenje reumatskih bolesnika.
Mnogobrojni termalni izvori Lukovske Banje čine vazduh vlažnim i oslobođenim čestica alergena i prašine, dok okolne šume stvaraju veliki broj negativnih jona i fitoncida, što je posebno važno u lečenju bolesnika sa hroničnim bronhitisom i astmom.Stalna kontrola ispravnosti termalne vode se vrši u Institutu za javno zdravlje u Nišu. Za Lukovsku Banju je karakterističan veliki broj prirodnih izvora, kao i veći broj hidrogeoloških bušotina. Izvori se pojavljuju u vidu razbijenog izvorišta na dužini od 400m i ima ih sa obe strane Štavske reke. Lokalizovani su na kontakte serpentina, odnosno hidrokvarcita i krečnjaka. Duž raseda kojim se izlivaju, vode odlažu bigar i jedinjenja gvožđa.
Pre izvršenja istražnog bušenja postojalo je 13 izvora (po nekim podacima 30), temperature vode 24-56°C, mada su neki izvori većim delom godine bili potopljeni rečnim tokom. U balneološke svrhe koristi se lekovita voda temperature 47-56°C, blago kisele reakcije, tvrdoće 22-37 nemačkih stepeni i ukupne mineralizacije 1,559-1,748 g/1. Lekovite komponente banjske vode, koja se u terapijske svrhe koristi kupanjem, su kalijum, litijum, rubidijum, cezijum, stroncijum, kobalt i fosfor. Po hemijskom sastavu pripadaju vulkanskim vodama šumadijskog tipa, ali još uvek nisu najdetaljnije istražene hidrogeološki, hemijski i balneološki.