PROIZVODNJA I KARAKTERISTIKE BOJA KOJE SE KORISTE U GRAFIČKOJ INDUSTRIJI

U praktičnom ili tehničkom smislu pod pojmom „boja“ podrazumeva se modifikator svetla ili kolorant. Štamparska boja je svojim sastavom, fizičkim i hemijskim osobinama prilagođena određenoj tehnici štampe, tj. štamparskom postupku, vrsti podloge na kojoj se štampa i obliku štamparske forme. Osnovna uloga grafičke boje je da u procesu štampanja sliku i tekst sa štamparske forme prenese na podlogu za štampanje. Grafičke boje su fina smeša pigmenata, veziva i pomoćnih sredstava (sušila, voskovi, površinski aktivna sredstva itd.).
Klasifikacija boja može se izvršiti na različite načine. Osnovna klasifikacija boja je prema vrsti štampe: boje za visoku, ravnu, duboku, sito štampu i specijalne boje. Pored ove podele, grafičke boje se mogu podeliti i:
 Prema poreklu: na organske i neorganske boje
 Prema načinu dobijanja: na prirodne i sintetičke
 Prema ponašanju u odnosu sa vodom: na topive u vodi i vodootporne
Mogu se podeliti i prema vremenu njihovog puta od bojanika do podloge, na dve velike grupe:
 Grafičke boje koje prelaze dug put od bojanika do podloge (visoka štampa, ofset štampa) Za ove tehnike štampe mogu se koristiti boje koje u svom sastavu nemaju rastvarače koji brzo isparavaju. Boja se ne smeju sušiti u bojaniku, na valjcima za razmazivanje boje, niti na štamparskoj formi u procesu štampe, već samo na štamparskoj podlozi. To su boje slabe tečnosti odnosno relativno velike konzistencije, pastozne odnosno guste boje.
 Grafičke boje koje prelaze kratak put od bojanika do podloge (duboka štampa, flekso štampa, sito štampa). Za ove tehnike štampe koriste se rastvarači koji brzo isparavaju. Boje su male konzistencije, fluidne, odnosno retke boje.
Kada posmatramo fizička svojstva boja, grafičke boje delimo na:
 Prema konzistenciji (tečljivosti)- tekuće boje, boje slabog tečenja,
 Prema pokrivenosti: transparentne i pokrivne boje
 Prema brzini sušenja: brzosušive, polusušive i nesušive boje
Nanos grafičke boje (film boje) u štamparstvu iznosi samo nekoliko mikrona, a zavisi od:
 Tehnike štampe
 Vrste podloge za štampu
 Vrste same boje
 Gustine ili dubine štampajućih elemenata u štamparskoj formi
4
Potrošnja boje u različitim tehnikama štampe zavisi od:
 Građe štamparskog elementa
 Svojstva boje za pojedine tehnike štampe
 Načina otiskivanja (direktna ili indirektna štampa)
Red veličine filma boje u različitim tehnikama štampe je:
 Ofeste štampa: 2μ
 Tipoštampa: 3μ
 Duboka štampa 12μ
 Konvencionalna sitoštampa 60μ
2. Osnovne komponente grafičkih boja
Za grafičke boje može se reći da je to složena, koloidna, testasta masa sa tačno definisanim svojstvima. To je disperzni sistem gde ulogu disperznog sredstva igra vezivo, adisperzne faze bojene čestice- pigmenti. S obzirom da se radi o složenoj disperziji koja , zavisno od namene, ima različita svojstva, za grafičare je jako važno i dobro poznavanje svih boja. Osnovne komponente grafičkih boja su: pigmenti, veziva i punila, a pomoćne: rastvarači, sikativi i razni dodaci.
2.1. Pigmenti
Pigment je obojena, hemijski stabilna, čvrsta čestica, nerastvorna u vodi, uljima i organskim rastvaračima. Oni daju obojenja grafičkim bojama. Pokrivna moć pigmenta određuje količinu boje koja se nanosi štampanjem radi postizanja određenog kontrasta. Kvašenjem pigmenta prekidaju se kohezione sile između pigmentnih čestica, a uspostavljaju adhezione sile na granici faza: čvrsto- tečno. Tekstura pigmenta je izraz kojim je obuhvaćen niz svojstava: relativna tvrdoća i mekoća pigmenta, veličina i oblik čestica, mogućnost dispergovanja… Što su čestice pigmenta manje, to im je specifična površina veća, pa je i sposobnost kvašenja veća. Najpovoljnije su čestice optimalne veličine koje daju pigment najveću pokrivnu moć.