Krivično pravo – skripta

OSNOVNA NACELA KRIVICNOG PRAVA
Krivicno pravo se zasniva na odredjenim nacelima koja sum u svojstvena i po njima se razlikuje od drugih grana prava.Najvaznija nacela krivicnog prava su:
1.nacelo zakonitosti
2.nacelo legitimnosti
3.nacelo individualne subjektivne odgovornosti
4.nacelo humanosti
5.nacelo pravednosti i srazmjernosti
6.1.Nacelo zakonitosti
Nacelo zakonitosti je u savremenim pravnm sistemima podignuto na rang ustavnog na-cela.
Nacelo zakonitosti kao jedno od osnovnih nacela krivicnog prava sadrzano je u odredbi clana 1.KZ.Prema toj odredbi,nikome ne moze biti izrecena kazna ili druga krivicna sa-nkcija za djelo koje,prije nego sto je ucinjeno,zakonom nije bilo odredjeno kao krivicno djelo,niti mu se moze izreci kazna ili druga krivicna sankcija koja zakonom nije bila pro-pisana prije nego sto je krivicno djelo ucinjeno.
Nacelo zakonitosti u krivicnom pravu ima cetiri segmenta:
1.Prvi,nulla poena sine lege scripta,iskljucuje primjenu nepismenog,prije svega obica-jnog prava.Lex scripta (scriptus-pisan),znaci da se samo pisanim krivicnim zakonom mo-gu propisivati krivicna djela i sankcije sto je danas karakteristika krivicnog zakona koja se podrazumijeva jer su zakoni pravni akti koji se uvijek donose u pisanoj formi.
2.Drugi,nulla poena sine lege praevia,sadrzi zabranu retroaktivne primjene krivicnog za-kona.Lex praevia (praevius-prethodan),znaci da nema krivicnog djela i krivicne sankcije ukoliko to nije bilo propisano krivicnim zakonom prije nego sto je krivicno djelo ucinje-no.
3.Treci,nulla poena sine lege certe,predstavlja nacelo odredjenosti koje nalaze da krivi-cnopravne norme u sto je moguce visem stepenu budu odredjene i precizne.Lex certa (ce-rtus-odredjen),zanci da krivicnim zakonom mora biti u sto vecoj mjeri precizno odredje-no ponasanje koje predstavlja krivicno djelo i kazna za njega.
4.Cetvrti.nulla poena sine lege stricta,sadrzi zabaranu stvaranja prava putem analogije. Lex stricta (strictus-tacan,uzak,izricit),znaci da krivicni zakon obuhvata samo ono na sta se odnosi,a ne i neke slicne situacije.
6.2.Nacelo legitimnosti
Krivicno pravo mora uvazavati i nacelo legitimnosti koje prije svega znaci da krivicno-pravna represija i krivicno pravo u cjelini moraju u sustinskom smislu biti opravdani i nu-zni.
Legitimnost u najsirem smislu znaci opravdanost i prihvatljivost odredjenih ustanova i normi.Ostvarivanje nacela legitimnosti zavisi od prihvatljivosti odnosno ubjedjenja gra-djana o tome da li su odredjene institucije i norme opravdane,ne u smislu nacela zakoni-tosti,vec u jednom “visem smislu” vrijednosti (filozofske,politicke,eticke idr.).Za pojam legitimnosti je od posebnog znacaja vrijednosni element,legitimnost pretpostavlja sagla-snost nekog ponasanja ili stanja sa odredjenim sistemom vrijednosti.Za razliku od lega-lnosti koja se zasniva na formalnim kriterijumima,za procjenu legitimnosti su od znacaja materijalni,vanpravni kriterijumi.
6.3.Nacelo individualne subjektivne odgovornosti (nacelo krivice)
U savremenom krivicnom pravu opste je prihvacen princip individualne i subjektivne odgovornosti koji,u stvari,proizilaze iz samog pojma i prirode krivice.Ovo nacelo u stvari ima dva svoja djela:
1.Jedan dio se odnosi na to da neko moze odgovarati za svoje postupke samo ako je kriv, ako postoji subjektivni odnos prema ucinjenom djelu (subjektivna odgovornost).
2.Drugi dio ovog nacela koji je u tijesnoj vezi sa prvim,odnosi se na zabranu odgovorno-sti za postupke drugih lica tj.svako odgovara samo za svoje postupke,za ono sto je on uci-nio (individualna odgovornost).
Nacelo individualne subjektivne odgovornosti,kako se sada shvata u krivicnom pravu, znaci da svako odgovara samo za svoje postupke prema kojima ima odredjeni psihicki odnos i zbog kojih mu se moze uputiti drustveno-eticki prijekor.
6.4.Nacelo humanosti
Nacelo humanosti u krivicnom pravu ima dva svoja aspekta,i to:
1.Prvi aspekt znaci da zastitna funkcija krivicnog prva mora biti humanisticki orijentisana tj.da se krivicnim pravom prije svega stite najvaznija dobra covjeka.Samo ono krivicno pravo koje zastitu osnovnih prava covjeka stavlja u centar svega,kome je to i osnovna po-lazna tacka i cilj,i koje sve podredjuje tom zadatku moze njegovom nuzno nehumanom sredstvu-kazni,dati humanisticku dimenziju.Krivicno pravo,ma koliko njegove sankcije bile u relativnom smislu humane,ne moze biti humanisticki orijentisano ukoliko nije usmjereno na zastitu covjeka i njegovih osnovnih i najvaznijih dobara,ukoliko zastita drugih dobara nije podredjena tom cilju.