Prevencija dekubitalnih ulkusa

1. UVOD

Dekubitalni ulkusi se najčešće javljaju u bolnicama i to kod hospitalizovanih pacijenata, obično u toku prve dve nedelje lečenja osnovne bolesti. Učestalost pojave varira od odeljenja do odeljenja, tako da ortopedska odeljenja i jedinice intenzivne nege imaju najveći procenat pacijenata sa dekubitusima.
Troškovi, kao i dužina bolničkog lečenja, značajno su viši kod pacijenata koji dobiju dekubitus tokom hospitalizacije. Dekubitusi dovode do produženja bolničkog lečenja i troškova lečenja, i povećavaju vreme koje medicinski tim provede oko ovog pacijenta. Zato je od velike važnosti prevencija dekubitusa i adekvatna nega, redovna promena polo-žaja pacijenta i kontinuiran fizikalni tretman. Takođe, svakodnevnim razgovorom sa pacijentom, sestra pomaže pacijentu da lakše podnese psihičke probleme, koje svakako ovi pacijenti imaju.
 
2. DEFINICIJA

Dekubitalni ulkus je lokalno oštećenje kože ili potkožnog tkiva nastalo zbog sile pritiska, sile smicanja ili trenja, odnosno njihovom kombinacijom.
Zbog lokalne ishemije na mestima pritiska tela na podlogu dolazi do ireverzibilnih oštećenja tkiva na tim mestima i nastanka nekrotičnih promena koje se protežu u različite dubine, a u zavisnosti od dužine trajanja pritiska na to mesto. Ireverzibilne promene mogu nastati već nakon 2 sata neprekidnog pritiska.
Dekubitalni ulkusi se mogu pojaviti na različitim delovima tela, ali neka mesta su uobičajena za pojavu dekubitusa. Regioni kukova i zadnjice su najčešća mesta gde se dekubitusi javljaju. Donji ekstremiteti su drugi po učestalosti i to gležanj (maleolus), pete, kolena i cevanice. Manje od 10 posto dekubitusa se javlja na bilo kom drugom regionu, gde postoji dovoljno dug pritisak. Treba pomenuti nos, bradu, čelo, potiljak, grudni koš, leđa, lakat. Ne postoji deo površine tela koji je imun na efekte pritiska.
Postoje četri kategorije u napredovanju dekubitalnih ulkusa:
I. Stadijum – Vidljivo je crvenilo koje ne nestaje ni nakon dužeg rasterećenja tog dela kože.
II. Stadijum – Postoji površinska rana, slično ogrebotini ili pliku.
III. Stadijum – Zahvaćeni su dodatni slojevi kože i masno podkožno tkivo, koje ležiispod i postoji mogućnost stvaranja džepova (područja sa ranama ispod kože) u rani.
IV. Stadijum – Oštećenje je zahvatilo sve slojeve kože i tkivo ispod zajedno sa mišićima i kostima. Ovde dolazi do nekroze, takozvanog „odumiranja tkiva“.

Slika 1. četri faze razvoja dekubita
3. PREVENTIVNE MERE
Dekubitus nije samostalno oboljenje, već se uvek javlja u vezi sa drugim oboljenjima ilisa opštim pogoršanjem zdravstvenog stanja. To je verovatno i razlog zašto se decubitus zapostavlja odnosno potcenjuje prilikom lečenja. Iz tog razloga je naš cilj informisanje stanovništva, pre svega da bi se aktivno radilo na primeni preventivnih mera i sprečavanju dekubitalnog ulkusa, Često zbog ograničenja usled opšteg stanja ili zbog medicinskih razloga nije moguće da se spreči svaki dekubitalni ulkus. Međutim, često već male preventivne mere imaju veliko dejstvo koje značajno poboljšavaju situaciju obolelog.Osnovni uslov efikasne prevencije je da svi učesnici u timu budu odgovarajuće edukovani. Poznate su metode koje omogućuju smanjenje pritiska ili njegovu maksimalnu redukciju, kao niz pomoćnih metoda (prehrana,nega kože i sl.) kojima se postiže znatna redukcija faktora rizika. Od jednake je važnosti razvijanje ličnog kontakta bolesnika i medicinskog osoblja.
Najbitnija stavka u prevenciji dekubitusa je uklanjanje faktora koji utiču na razvoj istog. Postoje egzogeni (spoljašnji) i endogeni (unutrašnji) faktori. Egzogeni su najčešći uzrok nastajanja dekubita i to su: Neudobno i dugo ležanje u postelji, naborano posteljno i lično rublje, vlaga u postelji, nedovoljna I loša higijena bolesnika, nestručno stavljena imobilizacija. Endogeni faktori već postoje u organizmu i rezultat su oboljenja i nastalih poremećaja: Diabetes mellitus, srčana i bubrežna oboljenja, pareze i paralize…
Neki od osnovnih postupka u prevenciji su:
3.1. Očuvanje pokretljivosti pacijenta
3.2. Promena položaja u postelji
3.3. Ishrana
3.4. Održavanje higijene i nega tela