Međunarodno javno pravo

MEĐUNARODNO JAVNO PRAVO
1.Pojam MJP
Međunarodno pravo je sistem pravila koja na pravni način uređuju odnose između subjekata tog prava. Glavni subjekti međunarodnog prava su države i međuvladine organizacije. Izvori međunarodnog prava su ugovori, običaj, opća načela prava i neke vrste jednostranih akata država. Za razliku od unutrašnjeg prava, koje je pravo subordinacije, međunarodno pravo je pravo koordinacije, jer se ono stvara, mijenja, dokida i primjenjuje u odnosima jednakih država i drugih subjekata koji su mu u načelu potčinjeni slobodnom voljom. Suverene države u međunarodnom pravnom poretku su udvostrukoj ulozi: u ulozi nosilaca prava i obaveza i u ulozi stvaralaca međunarodnog prava. Za razliku od unutrašnjeg prava, međunarodno pravo ne poznaje centralizirane organe za osiguranje i izvršenje njegovih pravila, kao ni sudske organe sa obaveznom nadležnošću za sve njegove subjekte. Nadležnost za rješavanje sporova putem stalnih i arbitražnih međunarodnih sudova uvijek se zasniva na obostranom pristanku stranaka u sporu. Sankcije u međunarodnom pravnom poretku postoje, ali su specifične i decentralizirane. U slučajevima kršenja prava dolazi do povremenih individualnih ili kolektivnih osuda, pa i ekonomskih sankcija. Te mjere mogu se sastojati u:
• kolektivnom nepriznavanju protivpravnog stanja;
• osudi ponašanja putem rezolucija Generalne skupštine UN i političkih tijela drugih međunarodnihorganizacija;
• oduzimanju prava glasa predstavniku države kršiteljice u nekoj organizaciji;
• isključenju države iz jedne ili više organizacija;
• u najtežim slučajevima Vijeće sigurnosti na osnovu poglavlja VII Povelje UN nalaže ekonomske i druge sankcije protiv države-kršiteljice, a koje obavezuju sve države članice UN.
2.Odnos unutrašnjeg i međunarodnog prava
Dualističko i monističko shvatanje. Postoje 2 osnovna shvatanja kad je u pitanju odnos međunarodnog i unutrašnjeg prava – dualističko i monističko shvatanje.
Prema dualističkom shvatanju, međunarodno i unutrašnje pravo su 2 odvojena, ravnopravna i međusobno neovisna pravna poretka. Ako se u nekoj državi usvoji zakon koji je suprotan njenoj međunarodnoj obavezi, njeni sudovi i drugi organi primjenjivaće samo taj zakon, ali to ne isključuje međunarodnu odgovornost te države zbog kršenja njene međunarodne obaveze. Zbog toga se međunarodna pravila moraju prethodno transformirati u zakone i druge akte, koji potom obavezuju državne organe samo po toj osnovi. S druge strane, ako ta država prihvati nadležnost nekog međunarodnog sudskog ili arbitražnog tijela da riješi spor u kome je ona stranka, prema dualističkom shvatanju međunarodni organ će voditi računa samo o njenim međunarodnim obavezama, a ne i o njenim unutrašnjim propisima.
Prema monističkom shvatanju, međunarodno i unutrašnje pravo su dijelovi jedinstvenog pravnog poretka, ali se pristalice tog gledišta sukobljavaju o pitanju da li se međunarodno pravo zasniva na unutrašnjem (primat unutrašnjeg prava) ili je obrnuto (primat međunarodnog prava). Pristalice primata unutrašnjeg prava svode međunarodno pravo na vanjsko državno pravo. Njihovi argumenti su slijedeći:
• nepostojanje naddržavne vlasti – svaka država slobodno odlučuje o svojim međunarodnim obavezama i o načinu njihovog izvršenja;
• nadležnost za zaključenje ugovora u ime države i za njeno obavezivanje zasnovano je na ustavu države, dakle na unutrašnjem pravu.
Pristalice primata međunarodnog prava smatraju da obaveze države po međunarodnom pravu imaju prednost nad njenim unutrašnjim propisima, pa i u odnosu na njen ustav. Iz takvog shvatanja proizilazi da bi sudije u nekoj državi kada primjenjuju unutrašnje propise, morali neprekidno voditi računa da njihove odluke ne budu u suprotnosti sa međunarodnim obavezama njihove zemlje.
Međunarodna stvarnost se ne može u cjelini uklopiti ni u jedno od navedenih shvatanja. Imajući u vidu da je interes svake države da bude prihvaćena u općim i regionalnim međunarodnim organizacijama, stavo primatu unutrašnjeg prava nad međunarodnim je u savremenim uslovima neprihvatljiv, tako da državama preostaje izbor između dualizma i primata međunarodnog prava. Osim toga, dualističko-monistička rasprava sve više gubi na značaju jer su granice i razlike između unutrašnjeg i međunarodnog prava sve manje jasne, a njihovi odnosi postaju sve složeniji.