Metodologija

Pojam i osnovne karakteristike projektovanja naučnog istraživanja

Projektovanje je smisaona, umna aktivnost, zato što istraživač prvenstveno praksom i aktivnošću svog uma konstatuje pojavu kojom se istraživanje bavi i njene različite činioce, utvrđuje i odabira postojeća saznanja o toj pojavi i njenim činiocima. Sve to stavlja u međusobne odnose i veze, i na osnovu svih tih saznanja formira određene stavove i pretpostavke o toj pojavi i njenim činiocima, dajući im određena značenja i formirajući smisaonu celinu.
Sve delatnosti u procesu izrade projekta istraživanja moraju biti međusobno saglasne, jer su usmerene ka istom cilju i istoj svrsi. Svaka od njih ima tačno utvrđeno mesto i ulogu u procesu izrade projekta.
Delatnosti projektovanja su pretežno naučne i stručne, kreativne ali i rutinske. Stručne su sve one za koje već postoje data i proverena rešenja, koja se primenjuju po utvrđenim normama i pravilima struke, ali ne potpuno lišene kreativnosti i samostalnosti. Rutinski poslovi su oni koji se na manje – više uobičajen način ponavljaju. To su tipična rešenja za tipične situacije.
Proces izrade projekta sadrži sledeće delatnosti:

1. opažanje i shvatanje problema i predmeta istraživanja odn. njihovog manifestovanja,
2. prethodnu (preliminarnu) identifikaciju – izdvajanje iz ukupne društvene stvarnosti i svesti o njoj,
3. preliminarno određenje i klasifikaciju analogijom – po kriterijumu srodnosti, sličnosti i različitosti sa drugim pojavama i problemima,
4. analizu izdvojene i definisane pojave odn. problema, postupno, krećući se od strukturalne do funkcionalne odn. genetičke analize,
5. koncipiranje modela problema, predmeta i situacije i njihova razrada.

Može se zaključiti da je projekat istraživanja rezultat procesa projektovanja, da je to dokument koji ima više svojih karakteristika, funkcija i delova.

Konceptualizacija istraživanja

U našoj metodološkoj literaturi rasprostranjana su stanovišta o konceptualizaciji istraživanja kao o opštoj zamisli, opštem planupredstojećeg istraživanja. U okvire konceptualizacije smeštaju se sve faze aktivnosti od izbora teme-istraživačkog problema do eventualne rekonceptualizacije. Prema navedenom shvatanju i projekt istraživanja i rad na njemu bili bi samo deo konceptualizacije-rekonceptualizacije. Način izrade projekta naučnog istraživanja i njegova uloga u istraživanju, kao i njegove druge karakteristike, zahtevaju otkrivanje i objašnjenje odnosa konceptualizacije-rekonceptualizacije i projekta istraživanja.
Konceptualizacija može značiti samo izradu, izgradnju, razvijanje najopštije zamisli o pretpostavljenom, predstojećem istraživanju. Ova najopštija zamisao počinje opštom idejom o opaženom odnosu, o zapaženom problemu naučne ili praktične prirode odnosno o naučnoteorijskom ili empirijskom problemu. Formira se koncepcija istraživanja koja se izražava u najopštijim crtama. Valjano naučno istraživanje zahteva dublju i detaljniju naučnu obradu. Takva obrada započinje izradom projektnog odnosno istraživačkog zadatka.