Obligaciono pravo

Obligaciono pravo je regulatorni sistem koji uređuje privredne odnose. On omogućava pravno prenošenje imovinskih dobara sa jednog subjekta prava na drugog.
Termin obligacija potiče od termina „obligare“ koji je u početku označavao i dug i obavezu.

Razlikujemo obligaciono pravo kao sistem normi i obligaciono pravo kao nauku koja se bavi izučavanjem obligacionopravnih normi i instituta.

Obligaciono pravo je sastavni deo građanskog prava, koje se po pandektnoj sistematici deli na opšti deo, stvarno pravo, porodično pravo, nasledno pravo i obligaciono pravo.
Po podeli građanskog prava na materijalno i formalno, obligaciono pravo svrstavamo u materijalno pravo.
Ako imamo u vidu razlike između ličnih i stvarnoh prava, obligaciono pravo svrstavamo u lična prava jer titular obligacionog prava može ostavriti svoje ovlašćenje samo prema dužniku.
Obligaciono pravo je deo privatnog prava, spada u oblast pravne dinamike i reguliše odnose inter vivos.
Postoje i specijalizovane oblasti prava koje osnov imaju u obligacionom pravu, a to su pravo osiguranja, hartija od vrednosti, berzanski poslovi itd.

2. Pojam obligacionog odnosa

Obligacija je odnos između dva određena lica (poverioca i dužnika) na osnovu kog poverilac pod prednjom prinudnog izvršenja može da zahteva da dužnik izvrši neku prestaciju imovinskopravne prirode.
Obligacije nastaju i izvršavaju se slobodnom voljom stranaka, ali u krajnjoj liniji može da se izvrši angažovanjem džavne prinude, pa su na taj način obligacije i obligaciono pravo sastavni deo državnog poretka.
Zainteresovanost države za izvršenje obligacija proizlazi iz toga što to doprinosi stabilnosti čitavog privrednog tj. pravnog prometa, što je u opštem interesu.

3. Poreklo i razvoj pojma obligacije-rimskopravni koreni i helenska tradicija; iuris vinculum i lična odgovornost

Prema savremenoj definiciji obligacija je odnos između dva određena lica (poverioca i dužnika) na osnovu kog poverilac pod prednjom prinudnog izvršenja može da zahteva da dužnik izvrši neku prestaciju imovinskopravne prirode.
Međutim, definisanjem pojma obligacije bavili su se pisci i u prošlosti.
Prema Paulusovoj definiciji obligacija nije službenost zasnovana na našem telu već obaveza zasnovana prema drugom i ispoljena u davanju ili pružanju neke prestacije.
Ovakva definicija je rezultat objektivnih i subjektivnih činilaca robnonovčanog prometa.

S obzirom na to da je robnnovčanih privreda bilo pre i posle Rima, mogao bi se osporiti stav koji poreklo obligacionog prava pripisuje isključivo rimskom pravu.

Za rimsko pravo i autore tog doba nije bio karakterističan posupak uopštavanja neophodan za definisanje, za razliku od grčkog prava gde je uopštavajuće mišljenje zastupljeno jer je društvo zasnovano na filozofskoj kulturi. Tragobi grčkog prava nisu sačuvani u meri kao rimsko pravo jer grčka država nije bila razvijena kao rimska, ali ono je izvršilo određen uticaj na rimsko pravo.

Fragmenat Justinijanove kodifikacije o iuris vinculum-u upućuje na ideju da je obligacija pravna veza i podeseća na ideju da je obligacija međusobna pravna veza između poverioca i dužnika koja sugeriše međusobnu imovinsku prestaciju.

U obligacionom pravu nije ostalo tragova tradicionalne lične odgovornosti. U rimskom pravu neizvršenje obaveze za dužnika značilo je to da on gubi status sui iuris tj. poslovnu sposobnost i postaje lice alieni iuris.
Danas neizvršenje obligacije ne dira u lični status dužnika. Izuzetak je institut stečaja pravnih lica zbog prezaduženosti.
U našoj pravnoj tradiciji sud je u izvršnom postupku mogao lišiti lice slobode ako nije u roku ispunio obavezu. Ovo lišenje slobode imalo je karakter kazne zbog neizvršenja i cilj je bio da se dužnik prinudi da ispuni svoju obavezu,
Danas je tzv.dužničko ropstvo zabranjeno, a to potvrđuju i brojne međunarodne konvencije.