Osnove drumskog saobracaja

PREDGOVOR
Udžbenik „Osnove drumskog saobraćaja“ je prvo sveobuhvatno izdanje u BiH koje obrađuje
teoriju i praksu ove grane sa aspekta tehnologije, organizacije, ekonomike, upravljanja i logistike,
rezultat je potrebe da se studentima Fakulteta za logistiku saobraćaja i komunikacije i ekonomije
obezbijedi potrebna literatura za pripremanje ove oblasti. Saglasno tome, udžbenik se sastoji od više
relativno nezavisnih dijelova.
Prvi dio obrađuje opštu problematiku saobraćaja, a posebno problematiku drumskog
saobraćaja, kao djelatnost u društveno-ekonomskom smislu i kao faktor razvoja privrede i društva.
Poznato je da saobraćaju pripada važna uloga u procesu prevoza putnika i robe, jer se kao obavezan
elemenat u realizaciji proizvodnje pojavljuje prevoz sirovina, materijala, polufabrikata i gotovih
proizvoda.
Osnovna karakteristika saobraćaja kao samostalne oblasti društvene proizvodnje jeste da je
on istovremeno produžetak procesa proizvodnje iz ostalih proizvodnih djelatnosti, da usljed toga ima
proizvodni karakter, ali da se on obavlja u okviru prometnog procesa.
Što se tiče drumskog saobraćaja, može se reći da je u savremenom periodu uspio da obezbijedi
vodeću poziciju u zadovoljavanju potreba prevoza, kako robe, tako i posebno putnika. Može se reći da
je stepen razvijenosti drumskog saobraćaja po pojedinim regionima u svijetu i pojedinim zemljama u
direktnoj zavisnosti od dostignutog nivoa ukupne proizvodne vrijednosti. Iako na prvi pogled ukazuje
da su ovi dijelovi krajnje nezavisni, osnovni dijelovi su međusobno povezani u mjeri u kojoj je
transport najznačajniji segment logističkog sistema kako na makro, tako i na mikronivou.
Drugi dio udžbenika posvećen je izučavanju transporta koji kao i sve druge oblasti materijalne
proizvodnje i transporta ima svoj proizvodni proces. Specifičnost transporta sastoji se u tome da on ne
prerađuje sirovine i ne stvara nove proizvode. U transportu proizvodni proces i proizvodi tog procesa
poklapaju se i vremenski i prostorno. Prevoz robe i putnika predstavlja istovremeno i proizvodni
proces i transportnu proizvodnju. Transport ima niz specifičnih karakteristika koje se suštinski
razlikuju od karakteristika u drugim oblastima materijalne proizvodnje. Proizvodni proces u transportu
realizira se premještanjem ljudi i robe u vremenu i prostoru, prema tome u toku transportnog procesa
realizira se transportna proizvodnja.
Transportni sistem se sastoji iz skupa transportnih sredstava, saobraćajnica po kojima se kreću
transportna sredstva, tehničkih uređaja, opreme i objekata koji obezbjeđuju normalan rad transportnih
sredstava.
Prevozna sredstva predstavljaju vrlo važnu komponentu u svim segmentima ljudske djelatnosti,
posebno u području saobraćaja. Njihova je uloga omogućiti prevoz ljudi i dobara na siguran, pouzdan i
ekonomičan način.
Materija iz ovog udžbenika daje studentima osnove da u daljem školovanju po smjerovima
mogu detaljnije izučavati prevozna sredstva za pojedine oblike saobraćaja. Svako motorno vozilo
definira se cijelim nizom pokazatelja koji svojim brojnim veličinama čine tehničke podatke vozila.
Veliki dio sadržaja u udžbeniku posvećen je troškovima, jer u drumskom saobraćaju transportni
troškovi predstavljaju najvažniji uopšteni pokazatelj rezultata poslovanja.
U vezi s tim posebno je obrađeno utvrđivanje nivoa troškova poslovanja i cijene po jedinici
transportnog rada, kao i analize cijene prevoza i troškova transporta kao sintetičke pokazatelje rada
voznog parka.