Šengenski sporazum

Šengenski sporazum

UVOD

Nakon završetka Drugog svetskog rata u međunarodnim odnosima došlo je do pojave sukoba „ideologija“, odnosno do sukoba kapitalizma i komunizma, Istoka i Zapada. U takvim okolnostima građani Evrope bili su razdvojeni unutrašnjim granicama i između njih se nalazila „gvozdena zavesa“. Ipak, ekonomski interesi država tražili su drugačija rešenja koja bi smanjila troškove transporta, uspostavila bolje ekonomske odnose i time dovela do ekonomskog rasta.

Priča je počela donošenjem Ugovora iz Rima (1957) kada je ustanovljeno slobodno kretanje roba, lica, usluga i kapitala. Ove slobode predstavljaju temelj jedinstvenog tržišta. Uklanjanje prepreka i omogućavanje slobodnog kretanja lica postalo je jedan od centralnih delova u strategiji uspostavljanja jedinstvenog tržišta, tj. u dokumentu pod nazivom Kompletiranje unutrašnjeg tržišta iz 1985. godine. Idejni tvorac dokumenta bio je Žak Delor (Jacques Delors), tadašnji predsednik Evropske komisije.

Predlozi dati u strategiji prihvaćeni su 1986. godine u Jedinstvenom evropskom aktu. Time je proces stvaranja jedinstvenog tržišta postao pokretač kreiranja Šengenskog područja.

Prvo područje koje nalikuje Šengenskom području nastalo je 1958. godine kada je bio potpisan sporazum između nordijskih država – Danske, Švedske, Norveške, Finske i Islanda. Tim sporazumom formirana je Nordijska pasoška unija (Nordic Passport Union), koja je građanima omogućavala da putuju i stanuju u drugoj državi članici Unije bez posedovanja pasoša ili boravišne dozvole.

ŠENGENSKI SPORAZUM

Šengenski sporazum dobio je naziv po gradu u kome je ugovor potpisan. Sporazum je potpisan na brodu „ Kenegija Mari-Astrid “ na reci Mozel, u mestu Šengen, u Velikom Vojvodstvu Luksemburg, na granici sa Francuskom i Zapadnom Nemačkom.Belgija, Francuska, Luksemburg, Nemačka i Holandija odlučile da započnu zajednički program koji će omogućiti slobodno kretanje lica. Inicijativa je pokrenuta izvanregulatornog okvira Evropske zajednice (EZ). Ove države su 14. juna 1985. godine potpisale prvi međuvladin sporazum.

Na osnovu Šengenskog sporazuma, državljani država potpisnica stekli su pravo da se slobodno kreću preko granica država potpisnica, a da pri tome ne moraju pokazati bilo kakav identifikacioni dokument na granici. Sporazum je trebalo da dovede do ukidanja i harmonizacije graničnih prelaza između zemalja potpisnica. Istovremeno, ujednačeni su standardi vršenja kontrole na granici. U 1990. godini potpisnice postižu dogovor o implementaciji odredaba Sporazuma. Šengenskom sporazumu pridružile su se i Italija (1990), Portugal i Španija (1991), Grčka (1992), Austrija (1995), kao i Švedska, Finska i Danska (1996. godine). Kipar, Češka Republika, Estonija, Mađarska, Letonija, Litvanija, Malta, Poljska, Slovačka, Slovenija, Švajcarska to su učinile 2004. godine. Isto čine 2007. godine Bugarska i Rumunija, ali u ovim državama još uvek nije započet proces primenjivanja Šengenskog sporazuma. Konvencija o primeni Šengenskog sporazuma stupila je na snagu 1995. godine. Tada su ukinute granične kontrole između pet zemalja (originalnih potpisnica) i Španije i Portugala. Takođe, Konvencija je sadržala i odredbe o policijskoj i pravosudnoj saradnji, kao i odluke o jačanju spoljne granice šengenske zone.

Osnovna ideja donošenja ovih odredbi jeste prevencija kriminalnih aktivnosti, jer se otvaranjem granica stvaraju nove mogućnosti za delovanje kriminalnih grupa. Šengenski sporazum i Konvencija o njegovoj primeni iz 1990. godine predstavljaju polaznu osnovu svih propisa kojima EU reguliše pitanje viza, azila, migracija i kontrole   granica. Ovi propisi su Ugovorom iz Amsterdama „prebačeni“ u „prvi stub“, odnosno ovim Ugovorom oni postaju deo komunitarnog prava.