Smonica

UVOD

Raspadanjem stena od kojih se sastoji Zemljina kora i taloženjem mineralnih i organskih materija na površini stvara se rastresiti i tanak sloj koji se naziva zemljište ili produktivno tle. Zemljište sadrži potrebne sastojke za ishranu biljaka. Pod uticajem raznolikog sastava stena, klime i vode na teritoriji Srbije stvoreni su različiti tipovi zemljišta. Od njih veći značaj imaju:

• crnica, gajnjača, smonica, aluvijalno zemljište, pepeljuše i crvenica.

Crnica je najplodnije zemljište u Srbiji. Bogata je humusom i ima tamnu boju. Najviše je rasprostranjena u Vojvodini, Stigu i u jednom delu Mačve.
Gajnjače i smonice su plodna i zbijena glinovita tla. Gajnjače imaju rumenkastu (ako imaju više gvožđa) ili mrku boju (ako imaju više humusa). Manje su plodne od smonica. Smonice su crne boje, bogate su humusom i spadaju u naša najplodnija zemljišta. Gajnjača ima najviše po pobrđu i na niskim planinama Južnog oboda Panonskog basena i stranama kotlina u slivu Južne Morave. Smonice su rasprostranjene u nižim delovima Šumadije, najvećem delu Mačve, na dnu kotlina i u dolinama Timoka, Južne Morave i Zapadne Morave.
Aluvijalno zemljište se javlja duž svih reka. Najširi pojas ima pored velikih ravničarskih reka: Dunava, Save, Morave i drugih. Spada u plodna tla, naročito u srednjim i donjim tokovima reka. Sastoji se od rečnih nanosa, mulja, peska i šljunka nataloženog za vreme poplava. Ovo zemljište je bogato hranljivim materijama i lako se obrađuje.
Pepeljuše su naša najrasprostranjenija i najmanje plodna tla. Sivopepeljaste su boje i sa malo humusa. Ima ih u našim planinskim krajevima. One su zemljište šumske vegetacije.
Crvenica je mestimično rasprostranjena u Starovlaško-raškoj visiji, Metohijskoj kotlini i Istočnoj Srbiji. Nastala je od nerastvorljivog dela krečnjaka.

Nomenklatura, definicija i rasprostranjenost smonice (Vertisol)

Nomenklatura-Smonica je narodni naziv, a dolazi otuda što je ovo zemljište crno i lepljivo kao smola. Pošto je smonica opisana u svetu pod više od 40 naziva, predložen je internacionalni naziv “ vertisol “, koji je izveden od latinske reči verto-okrenuti. Time se ističe specifičnost iskretanja površinskog sloja.
Definicija-Smonice (Vertisol) su glinena zemljišta, obrazovana na glinastim supstratima u kojima preovladava montmorilonitska glina ili se obrazuje na bazičnim stenama i njihovom regolitu bogatom montmorilonitskom glinom. Građa profila je A-AC-C.

Zbog slabe unutrašnje dreniranosti zemljišta molični humusni horizont se povremeno zasićuje vodom i dobija slab hidromorfni karakter (Amo, a), a dubine je preko 30 cm. Prelazni AC horizont je debljine 20-30 cm. Boja humusnog horizonta je tamno siva i crna, ima prizmatičnu strukturu i velike pukotine. Zemljišna masa se sama meša i nekada površina ima karakterističan gilgaj reljef. Zemljište sadrži iznad 35% gline i ima kapacitet adsorpcije jona iznad 30 ekv. Mmol H/100 g.
Rasprostranjenost- Smonica (Vertisol) je veoma rasprostranjena u svetu, naročito u zapadnim delovima SAD, u severnoj i južnoj Africi, Australiji, Indiji, Balkanskom poluostruvu. U Srbiji je ima najviše u Šumadiji, Pomoravlju, istočnoj Srbiji i Kosovu.