Takse

UVOD

Takse vode porijeklo još iz robovlasničkog sistema. U starom Rimu, Kini i drugim robovlasničkim državama naročito su bile razvijene sudske takse. U feudalnim državama takse su imale značajnu ulogu (glavni prihodi su bili domenski prihodi i takse). Korišćene su u brojnim formama. Najčešće su bile prihod državnih službenika koji su vršili određene usluge fizičkim licima. Sa razvojem državne uprave, takse su gubile karakter i sve više postajale instrument finansiranja javnih potreba. U savremenim državama neuporedivo veći značaj od taksa imaju porezi. Ovo prije svega toga što su opšti (javni) interesi u obavljanju funkcija i zadataka države daleko značajniji od pojedinačnih koristi koje se postižu djelatnošću države. Ipak i prihodi od taksa nisu za podcjenjivanje.
Na primjer, uslijed širokog predmetnog i subjektnog obuhvata i kasnosti naplate, s jedne strane, i drastičnog pada poreskog potencijala, s druge strane, znatno je porastao bilansni značaj taksa.
Definisanje i karakteristike taksa

Pri definisanju taksa javlja se niz problema. Ti problemi proističu iz toga što taksa ima kompleksnu sadržinu, sa nizom elemenata koji karakterišu poreze, prihode države, pa i cijene. I pravni propisi pod taksama podrazumjevaju niz heterogenih osnova formiranja prihoda. Na osnovu bogatog teorijskog nasljeđa i dominirajućih praktičnih rješenja, takse se mogu definisati na sledeći način:

Taksa je oblik dažbine koji se zasniva na ostvarivanju pojedinačnog interesa pružanjem usluga od strane državnog organa ili ovlašćenje organizacije.

Takse imaju sledeća obilježja:
1. Taksa je oblik dažbine. Sve elemente (obveznik, predmet, osnovica i stopa) i visinu takse jednostrano utvrđuje država. Kao i porezi, takse se ustanovljavaju zakonom. Taksena obaveza, iz nastalog taksenog odnosa, izvršava se po istom postupku kao i kod poreza, što uključuje i prinudnu naplatu. Prihodi ostvareni naplatom taksa, slivaju se u opštu masu budžetskih sredstava i tako služe za podmirenje javnih potreba,
2. Takseni odnos se zasniva na ostvarivanju pojedinačnog interesa preko države. Upravo u ovom je sadržana bitna razlika između taksa i poreza i drugih dažbina. Suština primjene poreza počiva na egzistenciji opšteg interesa i zadovoljavanja javnih potreba, a taksa u ostvarivanju pojedinačnih interesa preko države.
Usluge koje se pružaju fizičkim i pravnim licima u taksenom odnosu mogu se sastojati bilo u činidbama i radnjama tih organa (izdavanje izvoda iz matičnih knjiga rođenih, ovjera ugovora, izdavanje uvjerenja o državljanstvu, vođenje sudskog postupka itd.) bilo u davanju posebnih privilegija (pravo na lov, pravo na nošenje oružja, pravo na isticanje firme itd.).