Transport tereta primenom kontejnera

Pojam, suština i istorijat kontejnerizacije

Postoji mnogo definicija šta je kontejner i koja je njegova namena, šta je kontejnerizacija i koji su njeni sastavni elementi. Mnogi autori definišu kontejner kao „pokretni sanduk“, “sanduk za ambalažu“ ili „oprema za utovar robe“ i dr. Međunarodna organizacija za standardizaciju ISO objašnjava da je „kontejner sud pravougaonog preseka, nepromočiv, koji se primenjuje za transport i skladištenje izvesnog broja teretnih jedinica, denčanih pošiljki ili robe u rasutom stanju, štiti njegovu sadržinu od kvarenja i gubitaka, može se odvojiti od transportnog sredstva i može se pretovariti bez istovremenog istovara robe“.

Kod nas je usvojena definicija data u Pravilniku o međunarodnom železničkom prevozu kontejnera (RICO) koja glasi: “Kontejner je transportni sud, izrađen od čvrstog materijala, i to tako da se trajno može upotrebiti više puta, naročito podešen da se olakša prevoz stvari sredstvima raznih vidova saobraćaja bez pretovara samih stvari, snabdeven uređajima koji olakšavaju manipulaciju i ima zapreminu najmanje 3m3, čije dimenzije ne prelaze one utvrđene železničkim propisima“.
Međutim, iz tehničko-tehnološkog aspekta, razvoj kontejnerskog transporta javlja se kao posledica prelaska s konvencionalnih na mehanizovane i automatizovane tehnološke operacije u pojedinim fazama transportnog lanca, s teretnim jedinicama velike mase i zapremine. Kontejner je veoma značajan nosač jedinica tereta koji doprinosi racionalizaciji transporta, u sebi objedinjuje transportnu, skladišnu, zaštitnu i informativnu ulogu. Kao tehnološki element, predstavlja integrativni element u kome se homogenizuju jedinice tereta koje u prevozu ostaju, jedinstvene na celom prevoznom putu od pošiljaoca do primaoca, očuvane u prvobitno formiranom obliku. Tačno je da se prvi kontejner, odnosno „pokretni sanduk“, pojavio pre više od 80 godina i da je u osnovi danas kontejner zadržao prvobitnu funkciju.
Istovremeno sa uvođenjem metalnih kontejnera začeti su prvi pokušaji intermodalnog drumsko-železničkog transporta npr, intermodalni transport u Holandiji 1936. godine.
Osnovni cilj kontejnerizacije kao procesa upotrebe kontejnera jeste poboljšanje i ubrzanje transportnog procesa, naročito pretovara (na mestima sučeljavanja vidova prevoza), koji se uglavnom organizuje savremenim tehnologijama i pružanjem kompleksnih transportnih usluga “od vrata do vrata“. Pored toga, kontejnerizacija pruža mogućnost za ostvarivanje koordinacije i kooperacije između raznih vidova saobraćaja. Sve ove pogodnosti utiču direktno na smanjenje troškova transporta i ubrzanje procesa prevoženja, što je od presudnog značaja i za prevoznike i za korisnike prevoza.

Prema tome, pod kontejnerizacijom se podrazumeva skup određene vrste tehničkih sredstava, opreme i infrastrukturnih elemenata namenjenih za mehanizovano manipulisanje kontejnerima u svim fazama proizvodnje od pošiljaoca do primaoca. A to su: kontejneri, prevozna sredstva, razne vrste dizalica, viljuškari, kontejnerski manipulatori, zahvatni i pomoćni uređaji i oprema, kontejnerski terminali (lučki i železnički) i dr.

Kontejnerizaciju na način kako je mi danas primenjujemo su gotovo istovremeno započele dve Američke inovativne kompanije (Pan Atlantic Steamship Co i Matson Navigation).
Često se 26. april 1956. godine smatra početkom kontejnerizacije. Tog je dana kontejnerski brod IDEAL X (preuređeni T-2 tanker) Pan Atlantic Steamship korporacije plovio od Port Newark-a, New Jersey do Houston-a, Texas, sa 58 kontejnera od 33 stope na palubi.