Uticaj vaspitne funkcije porodice na socijalizaciju dece

UVOD

Porodica je nezamenljiva sredina u kojoj se čovek formira kao ličnost, u kojoj živi zadovoljavajući neke od svojih najbitnijih potreba koje samo u porodici i mogu da se zadovolje. Porodica je takva društvena zajednica za kojom svaki pojedinac oseća potrebu, jer su ciljevi koji se u njoj ostvaruju temelji celokupnog čovekovog života i zbog toga je ona najsvestranija i najjedinstvenija skupina od vitalnog značaja za svakog člana društvene zajednice.

Porodica je u današnje vreme suočena sa brojnim teškoćama i problemima kako bi se održala i ispunila pretpostavljene funkcije i očekivanu ulogu. Promene koje se odvijaju velikom brzinom u svim segmentima savremenog društva ostavljaju značajne posledice na stanje, razvoj, ulogu i mesto porodice u društvu. Svakako najznačajnija pojava našeg vremena jeste globalizacija. Globalizacija donosi neke pozitivne elemente u razvoju savremenog društva, ali i dosta negativnih posledica po različite socijalne, etničke i kulturne grupe. Sve to ostavlja tragove na položaj porodice kao primarne društvene grupe i osnovne ćelije društva, kako se prema klasičnom poimanju određuje porodica.

Sledeća globalna pojava koja je uticala na promenu oblika, položaja i uloge savremene porodice jeste kriza patrijarhalnih društvenih odnosa i njima imanentnog sistema vrednosti.
Patrijarhalna društva i patrijarhalni sistem vrednosti počinje ubrzano da se menja, posebno u razvijenim zemljama i zemljama tranzicije. Partrijarhalni stil i način života počinje da se „ osipa ” čak i u onim zemljama koje su ga uporno i tvrdokorno branile i održavale, kao što su arapske zemlje, azijske, afričke i latinoameričke zemlje. Kriza i predstojeći slom „ patrijarhalizma ” donosi brojne izazove i iskušenja pred savremenu porodicu.

Savremena porodica rađala se postepeno u procesu nastanka kapitalističkog društva i industrijske revolucije i formirala se pod uticajem industrijalizacije, urbanizacije i opšteg tehničkog progresa pa se njen nastanak vezuje za formiranje radničke klase i sloja tehničke i humanističke inteligencije. Od proizvodne porodica se transformisala u potrošačku društvenu grupu.

Savremena porodica teži da vaspitava svestrano obrazovanu i slobodnu ličnost, nastoji da kod svoje dece razvija pozitivna karakterna svojstva, osigura usklađivanje ličnih i društvenih interesa, teži da osposobi mlade za kreativnu delatnost, stvara uslove da se mladi osposobe da u zrelo doba ponesu stvaralački dinamizam, veru u sopstvene snage, veru u ljude i život.

Odlika savremene porodice je da se u njoj neguje topla porodična atmosfera sa čvrstim emocionalnim vezama između roditelja i dece. U ovoj porodici, za razliku od patrijahalne, dete je glavni član kome se posvećuje maksimalna pažnja, pa je gotovo čitav porodični život podreden njemu.

Polazi se od toga da je, u periodu detinjstva, detetu potrebno pružiti što više ljubavi, jer se to kasnije odražava na njegov život u zrelom periodu, na njegovu interakciju sa okruženjem, otvorenost prema drugima, na ljubav i razumevanje za drugoga.
Zadovoljavanjem detetove potrebe za ljubavlju i nežnošću razvija se kasnije osećanje sigurnosti, bezbednosti, prihvaćenosti i pripadnosti u društvu. Iz ovih osećanja razvija se osećanje sopstvene ličnosti. Ponašanje roditelja deci služi kao model kome ona teže da se približe ili da se sa njime poistovete.

Zbog toga je međusobno uvažavanje, uzajamna pomoć i ljubav između supružnika i roditelja i dece, što je karakteristično za većinu savremenih porodica, važan podsticajni primer za mlado biće.

U nizu faktora koji utiču na razvoj deteta i formiranju ličnosti čoveka, porodica je jedan od najvažnijih. Porodica i porodično vaspitanje predstavljaju prvi i temeljni stupanj u razvoju deteta i njegove ličnosti i ničim se ne mogu zameniti.

Porodica se razlikuje od drugih društvenih grupa svojom društvenom ulogom koju vrši u životu svake individue, tj. po tome što ona pruža mnogo konkretniji podsticaj za razvoj čoveka kao ljudskog bića. Razlikuje se i po funkcijama koje vrši, a koje nisu usmerene prevashodno ni jedino na društvo, već i na individualne članove.

Pojedinac danas oseća potrebu za porodicom kao zajednicom. U svim dosadašnjim društvima porodica nastaje na bazi specificne društvene ustanove braka, koji označava da je porodica društveno regulisana zajednica suprotnih polova u granicama dozvoljenog oblika. Porodica se razlikuje od ustanove braka po tome što porodična zajednica može postojati i funkcionisati uspešno i izvan okvira društveno dozvoljenih i sankcionisanih formi. Članovi porodice su povezani mnogostrukim vezama.

Porodica se obično definiše prema funkcijama, a pet, u litaraturi, najčešće spominjane funkcije porodice jesu biološko-seksualna i emotivna funkcija, reproduktivna funkcija, ekonomska funkcija, funkcija pružanja zaštite, vaspitna i obrazovna funkcija.

Socijalne funkcije porodice usmerene su na podizanje, zaštitu, vaspitanje i socijalizaciju dece. Način na koji se formiraju komponente ličnosti od najranijeg detinjstva ostavlja trajan pečat na svakog pojedinca.

Da bismo razumeli značaj savremene porodice u razvoju ličnosti, objasnićemo njene najčešće spominjane funkcije a posebno vaspitnu funkciju, kao i neke njene karakteristike i razvoj kroz istoriju.