Vještačko osjemenjavanje

 
Istorijat i značaj vještačkog osjemenjavanja
Vještačko osjemenjavanje i instrumentalno unošenje sperme u ženske polne organe se vrši radi opolođenja.Instrumentima se spermatozoidi dovode u uzajamnu vezu sa jajnim ćelijama i time se stvaraju uslovi za oplođenje bez polnog akta (parenja).
Osjemenjavanje sisara i ptica je unutrašnje osjemenjavanje,jer nastaje u ženskim polnim organima, za razliku od spoljašnjeg osjemenjavanja koje se zbiva u spoljašnjoj sredini u vodi,kao kod riba,žaba i amfibija.Unošenje sperme u ženske polne organe je prirodno ili vještačko,dok je oplođenje spajanje ženskih i muških polnih ćelija uvijek prirodan proces.
Prema tome,može se reći da je vještačko osjemenjavanje,ali nikako da je vještačko oplođenje. Osjemenjavanje je pomoćni metod priplođavanja životinja,ali je pogrešno ako se shvati isključivo kao tehničko-manuelni postupak za čije je vršenje dovoljno samo usvajanje tehnike osjemenjavanja. Takvo šablonsko shvatanje je pogrešno i štetno i može da ima teže ekonomske posljedice u stočarskoj proizvodnji.
Naprotiv,dosadašnja iskustva u svijetu i kod nas su pokazala da je za uspješno sprovođenje vještačkog osjemenjavanja, osim tehnike, neophodno još i poznavanje suštine procesa parenja, morfologije i fiziologije polnih ćelija, anatomije i fizio-patoogije polnih organa muških i ženskih životinja, biologije,stočarstva,genetike i ishrane.
Vještačko osjemenjavanje ima dugu istoriju,ali je naročito napredovalo u toku posljednjih 50 godina. Stari Asirci su još 800 godina prije noe ere pokušavali da oplode ovce prenošenje sjemene tečnosti u polne organe.Jedan Arapin je još 1322. Godine uspio da prenese sjemenu tečnost pastuva klupkom vune iz tek opasane kobile u svoju raspasanu kobilu i tako je oplodi.
Kod slijedećih životinja se najviše primjenjuje izvođenje vještačkog osjemenjavanja:
1. Vještačko osjemenjavanje goveda
2. Vještačko osjemenjavanje svinja
3. Vještačko osjemenjavanje ovaca
4. Vještačko osjemenjavanje konja
5. Vještačko osjemenjavanje koza
6. Vještačko osjemenjavanje pasa
U mnogim stočarskim razvijenim zemljama Evrope,Amerike,Azije i Australije vještačkim osjemenjavanjem je obuhvaćeno 50 do 100 procenata krava.Od ukupno 1250 milijardi goveda u svijetu,godišnje se osjemeni preko 200 miliona krava (najviše u zemljama bivšeg Sovjetskog saveza,kao i u Americi,Kanadi,Engleskoj,Danskoj, te Njemačkoj i Francuskoj).
Vještačko osjemenjavanje ima višestruk značaj za stočarstvo i znatnu prednost nad prirodnim parenjem.Ono ima zootehnički,veterinarski i medicinski,te ekonomski značaj.
Zootehnički značaj osjemenjavanja sastoji se u tome što se naslijedne osobine genomi mužijaka masovno prenose na čitave populacije životinja.Elitni priplodnjaci se u većoj mjeri iskorištavaju za melioraciju,korigovanje i povećavanje proizvodnih svojstava potomaka,nego kod prirodnog parenja.
Vještačkim osjemnjavanjem je moguće oploditi daleko veći broj ženki, nego što se to postiže prirodnim parenjem. Zoohigijenski značaj vještačkog osjemenjavanja sastoji se u suzbijanju i iskorjenjavanju polnih infekcija,zaraznih i parazitskih oboljenja.
Osjemnjavanjem se prekida kontakt između životinja kao polnih partnera, a time i mogućnost prenošenja polnih zaraza,infekcija i parazitskih invazija koje izazivaju sterilitet i različita oboljenja životinja.