Ucestalost karcinoma pluca

UVOD
Već nekoliko decenija, rak pluća najčešći je uzrok obolevanja i umiranja od malignih tumora širom sveta. Danas gotovo svaka osma novoobolela i svaka peta umrla osoba od malignih tumora u svetu ima dijagnozu raka pluća. Najviše stope obolevanja od raka pluća evidentirane su u Severnoj Americi, istočnoj Aziji, centralnoj, istočnoj i južnoj Evropi, dok su najniže učestalosti ovog malignog tumora registrovane u Africi i južnoj Aziji. Procenjuje se da će se broj obolelih i umrlih osoba od raka pluća u naredne dve decenije udvostručiti, a najveći broj njih biće u nerazvijenim i slabo razvijenim zemljama sveta.
Rak pluća je i dalje najčešći karcinom kod muškaraca i četvrti najčešći maligni tumor kod žena u Srbiji. Obolevanje i umiranje od raka pluća u proseku je dva puta češće kod muškaraca u svetu i tri puta učestalije među muškarcima nego među ženama u našoj sredini. Većina obolelih i umrlih je u uzrastu od 40 do 70 godina života. Od raka bronha i pluća u Srbiji u proseku godišnje oboli 5200 i umre 4600 osoba. Sa standardizovanim stopama incidencije od raka pluća (50,0/100,000) i mortaliteta od malignih tumora pluća (50,9/100,000), Srbija se u 2008. godini nalazila u grupi zemalja Evrope sa visokim stopama obolevanja i smrtnosti od raka pluća.
Tokom poslednjih deset godina stope mortaliteta od raka pluća opale su u Evropi za 8,2%. U mnogim evropskim zemljama, posebno u severnoj i zapadnoj Evropi, stope smrtnosti od raka pluća među muškarcima tokom poslednje dve decenije imaju tendenciju smanjenja, dok su stope umiranja od ovog raka kod žena u mnogim zemljama i dalje u porastu. Stope incidencije i mortaliteta od raka pluća u Srbiji su tokom poslednje decenije rasle u proseku za 2,7% godišnje.
1.TEORIJSKI PRISTUP PROBLEMU
1.1 Faktori rizika
Pušenje je odgovorno za 90% slučajeva raka pluća kod muškaraca i 80% kod žena, sa jasnom vezom između broja popušenih cigareta odnosno pušačkog staža i stope obolevanja od raka pluća. Ova veza nije potvrđena jedino kod adenokarcinoma pluća.
Pasivno pušenje odnosno udisanje duvanskog dima takođe povećava rizik obolevanja od raka pluća kod nepušača za 1,5 – 2 puta. U ostale faktore rizika spadaju izloženosti uživotnoj i radnoj sredini štetnim agensima kao što su: azbest (naročito kod pušača!), radon, zagađenje vazduha, neke hemijske materije (arsenik). Pozitivna porodična anamneza raka pluća u prvom stepenu srodstva dva puta povećava rizik za pojavu ovog malignoma.
1.2. Klinička slika tumora pluća
Simptomi bolesti su posledica lokalnog tumorskog rasta, infiltracije pleure, medijastinalnih struktura, torakalnog zida i nerava. Često su prisutni znaci infiltracije i opstrukcije bronha tumorskim rastom, sa pojavom atelektaze i pneumonitisa.
Načešći početni simptomi malignog tumora pluća su kašalj (glavni simptom kod oko 75% bolesnika), krv u ispljuvku (haemoptisia), neugodan zadah kao posledica nekroze tumora, bol u grudnom košu, infekcija respiratornog sistema. Nespecifični simptomi u vidu slabosti, gubitka apetita i telesne težine javljaju se kod 10 do 15 % bolesnika.U uznapredovaloj fazi bolesti naglašeni su simptomi koji nastaju kao posledica infiltracije okolnih struktura. Zbog tumorskog rasta, uvećanja limfnih čvorova i kompresije krvnih sudova, u gornjem medijastinumu može da dođe do manje ili više izraženog sindroma gornje šuplje vene – bolesnik je pletoričan (nabrekle vene glave, vrata i ruku), lice otečeno, koža lica lividna, disanje otežano, naročito u ležećem položaju. Zbog uvećanih limfnih čvorova u srednjem delu medijastinuma moguća je kompresija jednjaka sa otežanim gutanjem (disfagija), što aspiracijom sadržaja može da provocira nastanak pneumonije. Rast tumora u vrhovima plućnih krila može da dovede do destrukcije rebara i infiltracije nerava, sa pojavom bola u ramenu koji se širi u ruku (Pankost sindrom). Infiltracija rekurentnog laringealnog živca može da dovede do promuklosti, a infiltracija simpatičkih nerava do pojave ipsilateralnog enoftalmusa, ptoze i mioze (Hornerov sindrom). Zahvaćenost freničnog nerva može da dovede do paralize hemidijafragme i dispneje.Simptomi karcinoma pluća mogu da budu i posledica hematogenog metastaziranja bolesti u udaljene organe, najčešće u jetru, nadbubrežne žlezde, kosti, mozak, pluća.