Proteini

UVOD

Već u prvoj polovini 19 veka, dakle relativno rano u razvoju naučne hemije, shvaćena je važnost proteina u hemijskim pojavama. Ova istra¬živanja su otpočela empirijskim saznanjima o materijalima kao što su belance jajeta, krvni serum i zgrušano mleko. Mnogi istraživači su zapazili da ovi ma¬terijali imaju izvesne zajedničke osobine, na primer osobinu da koaguliraju pri zagrevanju ili dodavanju jakih kiselina i baza. U toku razvoja naučne hemije nađeno je da svi gornji materijali sadrže azot, što je shvaćeno kao opšta osobina proteina. Prva sistematska istraživanja ovih materija koje sadrže azot počeo je oko 1830. godine holandski hemičar Gerard Mulder. Interesantno je navesti jedan citat iz Mulderove Opšte fiziološke hemije objavljene između 1844-1851: “Kod biljaka kao i kod životinja postoji neka supstancija koja… i kod jed¬nih i kod drugih vrši jednu važnu funkciju. To je jedna od vrlo složenih supstan¬cija koje u raznim okolnostima mogu da izmene svoj sastav i da služe… za regulisanje hemijskog metabolizma… Ova supstancija je na¬zvana protein“.
Mulder je u to vreme pisao član¬ke iz ove oblasti, te je u njih uvrstio po prvi put ovaj naziv, koji na grčkom jeziku označava primat (proteios, prvi po redu.)  Proučavanja proteina je nastavio Libig.  Isprva se verovalo da razni materijali koje su ispitivali Mulder, Libig i ostali, sadržao isti osnovni radikal, i da postoji samo jedna vrsta »proteina«. Posle nekoliko godina, Libig je promenio mišljenje u pogledu iden¬tičnosti proteinskog »radikala« kod ovih prirodnih supstancija, i u toku sledećih pola veka za njihovo opisivanje upotrebljavani su razni izrazi. Proučavanje hemije je podesno započeti razmatranjem proteina, po¬što ova grupa hemijskih supstancija zauzima centralno mesto kako u struk¬turnim, tako i u dinamičkim vidovima žive materije. Sa hemijske tačke gledišta, život je jedinstveno udružen sa proteinima; jedini za sada poznati sistem koji može da vrši sintezu proteina je živa ćelija.  Pri razmatranju uza¬stopnih hemijskih predmeta biće sve jasnije da proteini igraju ulogu u svim aktivnostima žive materije. U proteine spadaju enzimi, koji selektivno katalizuju većinu hemijskih reakcija neophodnih za normalno funkcionisanje ćelija, zatim neki hormoni koji predstavljaju ključne regulatore metabolič¬kih procesa, antitela koje organizmi proizvode da bi se suprotstavili štetnim agensima, neki bakterijski toksini, kontraktilni proteini kao što je miozin iz mišića, i respiratorni proteini kao što je hemoglobin. Ovaj letimičan spisak proteina dovoljan je da ukaže na mnogostruku raznovrsnost fizioloških funk¬cija koju ispoljavaju te supstancije.
Predmet ovog rada biće proteini. Osnovni cilj rada jeste da ukaže na značaj i osnovne karakteristike proteina. Rad obuhvata sledeća poglavlja i to:
– opšte osobine proteina – u ovom poglavlju obrađene neke od opštih osobina proteina i to: klasifikacija, sastav, težina čestica proteina, disocijacija i asocijacija kao i hidroliza proteina;
– struktura proteina – poglavlje obrađuje tematiku peptidne veze, redosled amino kiselina u proteinima, vodoničnu vezu i denaturaciju proteina;
– biološki značaj proteina – poglavlje obuhvata sledeće teze: značaj proteina, promet proteina i norme proteina u hrani.