Uvod u informacione sisteme

SADRŽAJ:

1. UVOD…………………………………………………………………………….3
2. OPŠTE ODLIKE I ULOGA INFORMACIONIH SISTEMA…………………6
3. Elementi i osobine sistema i informacionih Sistema…………………………..11
4. Poboljšanje uspješnosti informacionih Sistema………………………………12
   • Definisanje poslovne strategije…………………………………………….13
   • Planiranje razvoja informacionog Sistema……………………………….13
   • Odabir i pokretanje projekta………………………………………………14
   • Snimanje stanja……………………………………………………………15
   • . Planiranje informacionog Sistema……………………………………….16
5. ZAKLJUČAK…………………………………………………………………..17
6. LITERATURA………………………………………………………………….21

1. UVOD

Informaciono komunikacione tehnologije su izazvale pravu revoluciju u današnjem, modernom dobu. To je razlog zašto je savremeni vijek dobio naziv digitalno doba, odnosno informatičko društvo. Skoro da ne postoji oblast koja nije dotaknuta razvojem ovih tehnologija i na koju one nisu vidno uticale.

Tehnologija je dosta napredovala u poslednjih nekoliko godina, a to je dovelo do situacije da organizacije moraju da pronađu adekvatnu organizaciju koja će da podrži promjene sa kojima se danas tržište susreće. Razvoj informaciono komunikacionih tehnologija je ostavio veliki trag na obrazovne sisteme.

Obrazovni sistemi moraju da se kreću paralelno sa razvojem tehnologije i tehnike, jer su događaji iz ovog konteksta ključni za opstanak, rast i razvoj. Svaki dio poslovnog sistema je dotaknut razvojem informaciono komunikacionih tehnologija. Organizacije će morati da preispitaju i redefinišu svoje modele poslovanja, svoje principe, pravila, sisteme i normative.

Vrijednosti organizacija se moraju promjeniti, ali i njihovi prioriteti. Informaciono komunikacione tehnologije od organizacija traže multidisciplinaran pristup u radu, jer se više nijedan sistem ne može posmatrati izolovano. Razvoj tehnologija je sve sisteme povezao u jedinstvenu mrežu, tako da je svaki dio mreže bitan za opstanak globalne ekonomije. Mijenjaju se pristupi organizacije u okviru promjena i rizika koji dolaze sa tržišta.

Organizacijama su sada potrebni kvalifikovani ljudi, koji će pružiti svoja znanja, sposobnosti i vještine, da organizacija primjeni sva dostignuća informaciono komunikacionih tehnologija i da ostvari maksimalne i održive rezultate na tržištu. Stalna poboljšanja moraju biti ustaljena praksa poslovnih sistema, da bi se pristup u obavljanju aktivnosti pokazao kao održiv.

Informacioni sistem je sistem u kojem se veze između objekata i veze sistema sa okolinom ostvaruju razmjenom informacija.

Osnovni zadatak informacionog sistema je prikupljanje, obrada, arhiviranje, analiza i diseminacija i informacija.

Cilj informacionog sistema: Obrada prikupljenih podataka u informacije, radi njihove transformacije u znanje za specifičnu (poslovnu) namjenu.

Elementi informacionog sistema:

• Podaci
• Procedure
• Veze
• Ljudi
• Softver
• Hardver

Poslovni informacioni sistem:. Pojam i namjena modela:

• Model je simplifikacija (pojednostavljivanje) realnosti
• Model nekog sistema je apstrakcija tog realnog sistema iz određenog ugla posmatranja
• Namjena modela: bolje razumjevanje sistema koji se razvija

Ciljevi modelovanja:

• omogućava specificiranje strukture i ponašanje sistema
• daje šablon koji usmjerava konstrukciju sistema
• dokumentuje projektne odluke koje se donose
• pomaže vizuelizaciju sistema
• omogućava ispitivanje projektnih odluka po relativno niskoj cijeni

Logički i fizički aspekti modela

• Logički model sistema opisuje postojanje i značenje ključnih apstrakcija i mehanizama koji obrazuju prostor problema ili definišu arhitekturu sistema
• Fizički model sistema opisuje konkretnu softversku i hardversku kompoziciju

Statički i dinamički aspekti modela

• Realni sistemi imaju dinamičko ponašanje:
• objekti se kreiraju i uništavaju
• objekti šalju poruke nekim redosljedom
• u mnogim sistemima spoljašnji događaji izazivaju operacije nad objektima
• Statički aspekti modela se fokusiraju na njegovu strukturu (model podataka)
• Dinamički aspekti modela se fokusiraju na njegovo ponašanje (model procesa)

2. OPŠTE ODLIKE I ULOGA INFORMACIONIH SISTEMA

Informacione tehnologije (IT) su zajednički pojam za izučavanje sredstava, postupaka i metoda za upravljanje, čuvanje, obradu, prenos i prezentaciju podataka i informacija. Informacioni sistem je skup međusobno povezanih elemenata koji rade zajedno, u cilju prikupljanja, memorisanja, obrade i distribucije informacija, da bi podržali analizu, odlučivanje, koordinaciju i kontrolu u organizaciji. Svaka organizacija ima neki informacioni sistem, koji čine ljudi, procedure ili objekti, a računarska tehnologija ne mora da bude najvažniji element sistema. Ipak, najčešće se govori o računarskim informacionim sistemima, gdje su prikupljanje, obrada i distribucija informacija bazirani na računarskom hardveru i softveru.

U tom slučaju, elementi informacionog sistema su:  [1]

• računarska i komunikaciona oprema (hardware),
• programi i podaci (software),
• osoblje i korisnici (lifeware),
• organizacija sistema (orgware).

Svaki od ovih elemenata je značajan za funkcionisanje sistema, jer ni najbolji hardver i softver neće odgovarajuće funkcionisati, ukoliko njime rukuju slabo obrazovani kadrovi, kao i obratno.  Informacioni sistemi se grade za potrebe raznolikih firmi u raznim privrednim granama, kao i različitim društvenim sistemima. Istorijski gledano, informacioni sistemi su prošli kroz nekoliko faza razvoja:[2]

• informacioni sistemi za obradu podataka – Ovo su najprimitivniji informacioni sistemi. Orijentisani su na obradu poslovnih transakcija. Sami po sebi predstavljali su veliki napredak u odnosu na poslovanje bez upotrebe informacionih tehnologija, budući da su uveli automatizaciju u poslovanje i samim tim povećali brzinu i tačnost. Međutim, kao takvi, bili su orijentisani isključivo na analizu prošlih događaja. Softver za ove sisteme se kreira u klasičnim programskim jezicima, a podaci moraju biti posebno pripremljeni prije unosa u sistem. Ovi sistemi su zahtijevali stalnu prisutnost programera i drugih stručnjaka, pošto se sve dešavalo u računskim centrima,
• upravljački informacioni sistemi – sljedeća stepenica u razvoju informacionih sistema nastala je iz potrebe da se obrađene informacije upotrebe za donošenje upravljačkih odluka. Njihov nastanak omogućen je razvojem računarskih mreža i baza podataka. Bave se problemima ekonomičnosti poslovanja, analizom tržišta i cijena,
• informacioni sistemi za podršku odlučivanju – ovi informacioni sistemi se bave ne samo rešavanjem rutinskih, već i specifičnih problema. Namjenjeni su top menadžmentu. Da bi ispunili tu ulogu, moraju biti fleksibilni i jednostavni za korišćenje (unapređen korisnički interfejs, grafički prikaz, elektronska pošta). Upotrebljivi su za donošenje taktičkih odluka, a orijentisani su na sadašnje i buduće događaje,
• ekspertni sistemi – najviši nivo razvoja informacionih sistema su ekspertni sistemi. Ekspertni sistemi predstavljaju jedan od produkata razvoja vještačke inteligencije, koji sublimira znanje stručnjaka za neku oblast. Kao takvi, ovi sistemi više ne koriste običnu bazu podataka, već bazu znanja koja funkcioniše zajedno sa pravilima odlučivanja. Ovi sistemi su sposobni da samostalno uče, pamte dobra rješenja korisnika, a kada dođu do nekog zaključka imaju mogućnost i da ga objasne. Koriste se za donošenje najtežih, dugoročnih strateških odluka.

Osnovne karakteristike informacionih sistema su:  [3]

• organizacija baza podataka sa efikasnim pristupom podacima,
• pogodna prezentacija informacija za korisnike,
• laka komunikacija korisnika sa sistemom.

Prema namjeni, informacioni sistemi mogu da budu:  [4]

• poslovni,
• naučni,
• obrazovni,
• finansijski,
• zdravstveni,
• geografski itd.

Razvijeno je mnoštvo različitih informacionih sistema zasnovanih na računarima – computerbased information systems (CBIS) s različitim funkcionalnim svojstvima:[5]

• upravljački informacioni sistemi – management information systems (MIS),
• informacioni sistemi za izvršno rukovodstvo – executive information systems (EIS),
• sistemi za podršku odlučivanju izvršnog rukovodstva – executive support systems (ESS),
• sistemi za podršku odlučivanju – decision support systems (DSS),
• sistemi za podršku grupnom odlučivanju group decision support systems (GDSS),
• elektronski sistemi za održavanje sastanaka – electronic meeting systems (EMS),
• sistemi za podršku odlučivanju organizacije – organizational decision support systems (ODSS),
• ekspertni sistemi – expert systems (ES),
• informacioni sistemi kancelarije – office information systems (0IS),
• inteligentni informacioni sistemi organizacije – intelligent organizational information systems (I0IS) i dr.

Budućnost računara leži u razvoju komunikacija, vještačke inteligencije i robota. Široka mreža jeftinih komunikacija omogućava povezivanje različitih računara u jedinstveni informacioni sistem. Tako će se veoma brzo ostvariti primjena računara u svim oblastima života. Svaka kuća već danas može imati pristup računaru, pomoću koga mogu da se izvrše razni poslovi. Elektronika počinje da zamjenjuje ljudski um, iako postoje mišljenja da će prirodna inteligencija biti još dugo nadmoćnija i jeftinija od vještačke. Razvijaju se ekspertni sistemi za razne naučne oblasti, odnosno programi u koje je ugrađeno ekspertsko znanje stručnjaka iz različitih oblasti.

Današnji informacioni sistemi ne mogu da se zamisle bez ugrađene poslovne inteligencije. Vodeći IT analitičari predviđaju da će se u narednih pet godina softverska industrija fokusirati na poslovnu inteligenciju (BI) i analitiku, usljed potrebe organizacija za donošenjem odluka na svim nivoima menadžmenta. Operaciona BI rješenja uvode inteligenciju u sve poslovne procese organizacije pruzajući pravu informaciju, pravim ljudima u pravo vrijeme. Današnji izazov za organizacije nije samo pružanje informacija ljudima koji vode posao, već omogućavanje svim subjektima da pristupaju i sarađuju nad istim informacijama, kako i kada se za to javi potreba.

Metodologija razvoja informacionih sistema (IS) treba da bude opšta, primjenljiva na sisteme bilo koje vrste, odnosno na neki “opšti sistem”. Zahtjeva da se precizno definiše šta se pod pojmom IS podrazumjeva, koje su njegove funkcije i kakav je njegov položaj u sistemu u kome djeluje. Iz tih razloga je potrebno poći od slijedećih opštih pojmova i definicija.

Sistem je skup objekata i njihovih veza (medjusobno povezanih objekata). Objekti u sistemu se opisuju preko svojih svojstava koja se nazivaju atributima.

Objekti nekog sistema su povezani sa objektima van njegovih granica, a ovi sa nekim drugim “daljim” i tako dalje. Granice sistema definišu skup objekata koji će se u tom  sistemu  posmatrati.  Zato  je  neophodno  odrediti  granice  sistema  koje  izoluju objekte od interesa od “okoline” sistema. Dejstvo okoline na sistem naziva se “ulaz”, a dejstvo sistema na okolinu “izlaz” sistema. Sistem na slici 1.2 može predstavljati poslovni sistem, mrežu puteva ili ulica, sistem za prenos električne energije, cirkulaciju dokumenata unutar nekog poslovnog sistema, kretanje materijala koji se obrađuje, itd. Objekti u sistemu mogu biti veoma različiti, a veze izmedju objekata u sistemu i dejstvo okoline  na  sistem  se  ostvaruje  na  tri  načina:  razmjenom  materije,  energije  ili informacija.

Slika 1.2. Opšti prikaz sistema.[6]

Riječ informacija, u svakodnevnom govoru, ima smisao obavještavanja, objašnjenja,  prenošenja  znanja.  Za  pojam  informacije  uobičajene  su  slijedeće definicije:

“Informacija je kapacitet povećanja znanja” [I. Wilson, 1975];

“Informacija je nešto što ukida ili smanjuje neodređenost” [N. Winer, 1979].

Iz ugla upravljanja i donošenja odluka, informacija se može razmatrati kao svaka vrsta znanja ili poruka koja može da se upotrijebi za poboljšanje upravljanja u nekom sistemu.  Ako se povežu definicije  pojmova  sistema  i  informacije, može se izvesti slijedeća opšta definicija informacionog sistema:

Informacioni  sistem  (eng.  Information  System)  je  sistem  u  kome  se  veze izmedju objekata i veze sistema sa okolinom ostvaruju razmjenom informacija.

Takođe, informacioni sistemi su sastavni deo upravljanja (“održanja željene organizovanosti”) nekog sistema. Iz tog ugla posmatranja može im se pridodati atribut “upravljački” i definisati upravljački IS kao sistem koji prenosi, čuva i obrađuje podatke pretvarajući ih u informacije potrebne za upravljanje.

Pojmovi podatak i informacija se, u svakodnevnom govoru, koriste kao sinonimi. Međutim, za precizno razgraničenje koncepata o kojima se govori, neophodno je i ova dva pojma precizno definisati i razgraničiti.

Podatak je kodirana predstava o nekoj činjenici iz realnog svijeta, on je nosilac informacije i služi za tehničko uobličavanje informacija, kako bi se one mogle sačuvati ili prenijeti.

Informacija je protumačeni podatak o pojavi koju podatak prikazuje.

Krajnje tumačenje nekom podatku daje sam primalac (čovjek), uz pomoć različitih postupaka obrade podataka. Osnovna funkcija IS je čuvanje i prenos podataka o činjenicama iz sistema i njegove okoline i njihova obrada u informacije koje zahtjeva korisnik.

Znanje se gradi na osnovu novih informacija koje se nadovezuju na postojeće znanje.

Isti podaci mogu biti različito interpretirani od strane različitih ljudi u zavisnosti o njihovom znanju.

[1] Savić, Z., Informatika, Cekom, Novi Sad, 2009, str. 77.

[2] Savić, Z., Upravljački informacioni sistemi, Cekom, Novi Sad, 2008, str. 37.

[3] Savić, Z., Informatika, Cekom, Novi Sad, 2009, str. 78.

[4] Savić, Z., Upravljački informacioni sistemi, Cekom, Novi Sad, 2008, str. 44.

[5] Savić, Z., Upravljački informacioni sistemi, Cekom, Novi Sad, 2008, str. 39.

[6] Prof. dr ing Poliščuk E. Jaroslav,PROJEKTOVANJE INFORMACIONIH SISTEMA,Podgorica,2007