Ispit iz kulturnog nasleđa

Praistorijska umetnost
1. Hronologija i glavne odlike praistorijske umetnosti
– O praistoriji nam arheologija daje osnovne podatke na osnovu sačuvanih materijalnih tragova kulture: oruđa i oružja praistorijskih ljudi, njihovih staništa i naselja, kao i predmeta koje su svakodnevno koristili. U zavisnosti od materijala koji su upotrebljavali za izradu oruđa, praistorijski period se deli na kameno doba ili paleolit i metalno doba (bakarno, bronzano i gvozdeno dobra). Kameno doba razlikuje tri faze:
Paleolit (starije kameno doba, oko 50.000-10.000. g.p.n.e.)
Mezollit (srednje kameno doba, 10.000-8.300. g.p.n.e.)
Neolit (mlađe kameno doba, 8.300-6.000. g.p.n.e.)
2. Paleolitska umetnost – smisao i značenje
– Tokom paleolita bilo je karakteristično oraganizovanje ljudi u manje, međusobno nepovezane grupe, neodređene hijerarhijske grupe. Vremenom je čovek naučio da napravi koplje na čijem se vrhu nalazio naoštreni kamen (kremen), kojim se branio od zveri, ali i lovio krupne životinje da se prehrani. U potrazi za hranom i vodom, ljudi paleolita su se stalno selili, pa se takav način života zove nomadskim.
Prva paleolitska umetsnost javlja se u periodu od 35.000-20.000. g..p.n.e. i može se podeliti na pećinsku i prenosivu umetnost. Pećinska umetnost se uglavnom sastoji od slika, crteža i gravura na zidovima pećina koje su koristili praistorijski ljudi za zaklon ili prebivalište. U pećinama su najčešće prikazivane životinje poput bizona i konja. Crteži su jakih konturnih linija, ispunjeni bojom koja odudara od pozadine. Ponekad se koriste udubljenja i ispučenja samih zidova pećie za plastično dočaravanje životinje, koje su često nabacivane bez ikakvog reda i odnosa među figurama ili su čak oslikane jedna preko druge. Simboli i znakovi su takođe zastupljeni u pećinskom slikarstvu. Česti su simbolički motivi otiska ruke (Pećina ruku, Argentina).
Prenosivu umetnost čine rezbarije od kostiju, rogova ili kamena, čiji su ostaci nađeni u Evropi, sev. Americi i Sibiru. Ovi predmeti su najčešće u obliku ljudske figure i to ženske, poznati danas kao figurine, tzv. “Venere”, otkrivene širom centralne Evvrope. Rađene su uglavnom od kamena, sa naglašenim bokovima i grudima, zanemarene obrade glave i nogu, služeći najverovatnije kao magijski prikazi za podsticanje plodnosti i razmnožavanja.
3. Umetnost mezolita – karakteristike i glavni spomenici
4. Umetnost neolita – karakteristike i glavni spomenici
– Početkom neolit dolati do tzv. neolitske revolucije na Bliskom istoku gde su ljudi po prvi put uspešno pripitomili životinje i počeli da proizvode zrnastu hranu. To je doba prelaska sa lova na zemljoradnju kada se nomadski život zamenjuje sedelačkim, a razvijaju se i prva naselja izgrađena od opeke i kamena. Novim načinom života u trajnim seoskim zajednicama došo je do pronalazaka kao što su izrada grnčarije, tkanje i predenje. Čovek od ilovače ručno pravi posuđe u različitim oblicima, a zatim ga ukrašava geometrijskim ukrasom i bojom. Prelazak sa lova na zemljoradnju pratile su duboke promene u čovekovom gledištu na svet. Ljudi iz neolita su poštovali duhove predaka, verujući da se nalaze u glavi čoveka, koja je mogla da nadživi telo i zadrži moć nad sudbinom svojih predaka. To ilustruju brojni nalazi iz praistorijskog grada Jerihona, gde su od ljudskih lobanja pravljene skulpture u kojima je lice rekontruisano u obojenom gipsu sa komadima školji umesto očiju.
Tokom neolita u Evropu se sa Bliskog istoka prenosi kult Boginje Marije, koji je snažno uticao na pojavu religioznih idola u vidu ženskih figurina.
Stounhendž je magalitski spomenik u Engleskoj pravljen od ogromnih kamenih blokova slaganih jedan na drugi bez maltera. Pored megalitskih spomenika, grade se i nadgrobni, menhiri.
5. Arhitektura u neolitu
– U Evropi tokom neolita, nastaju megalitski spomenici pravljeni od ogromnih kamenih blokova slaganih jedan na drugi bez maltera, koji su podizani u religiozne svrhe. Jedan od najpoznatijih je Stounhendž u Engleskoj. Građevina je orjentisana prema strani na kojoj se Sunce rađa na dan dugodnevnice, pa se smatra da je možda služila kultu Sunca. Pored megalitskih, grade se i nadgrobni spomenici , menhiri koji predstavljaju stilizovane ljudske figure (umrle heroje). Dolmeni su takođe bili nadgrobni smonenici u vidu veltikalnog bloka sa horizontalnom pločom. Oni se javljau u Velikoj Britaniji i gotovo celoj Evropi, sve do Indije i Japana.
6. Umetnost praistorije na tlu Srbije
– Epohu neolita na tlu Srbije obeležile su tri velike kulture: Lepenski vir, vinčanska i starčevačka kultura. > Lepenski vir > Starčevačka kultura je srednjo-neolitska kultura. Ime je dobila po lokalitetu Starčevo u blizini grada Pančeva. Donosi početke stalnog naseljavanja i proizvodnje pšenice, ječama, prosa. Takođe, uzgajaju se ovce, koze i goveda, a lov i ribolov su bili manje zastupljeni. Ljudi su živeli u zemunicama i nadzemnim kućama, pravili su izuzetno kvalitetnu keramiku, zativ figurine od mečene zemlje i oruđa od kamena i kostiju. Starčevačku kulturu smenila je vinčanska kultura.