Menadžment turističke destinacije Vrnjačka Banja

UVOD

Osnovu razvoja turizma u Srbiji čini bogatstvo i raznovrsnost turističkih motiva.Poseban značaj među motivskim oblicima turističkog prometa ima banjski turizam. Njegov značaj je dodatno potenciran činjenicom da je u banjskim mestima najveći obim smeštajnih kapaciteta (31,4%), kao i da se u njima ostvari najveći broj noćenja u Srbiji (30,9%).

U zemlji Srbiji, koja se diči sa više od 1000 izvorišta tople i hladne mineralne vode, bogatstvom prirodnih, mineralnih gasova i lekovitim blatom, prirodne blagodeti u oko 50 banja dostupne su svakome. Po bogatstvu ponude balneoloških i turističkih sadržaja prednjače Vrnjačka Banja, Sokobanja, Niška, Palić, Kanjiža, Bukovička i Banja Koviljača, Mataruška, Bogutovačka, Selters, Vranjska i Jošanička, zatim Prolom, Kuršumlijska, Gamzigradska, Stari Slankamen. Za primat prve moderne banje u Srbiji bore se Vrnjačka i Sokobanja.

Banjska i klimatska mesta otkrili su još stari Rimljani pre 2000 godina. Danas, Srbija sa pravom nosi epitet „republika banja“. Takav naziv dobila je po brojnosti termomineralnih voda, po tradicionalnosti i opštoj poznatosti banja, kao i po njihovom značaju u turističkom prometu.

Ovaj rad koncipiran je tako da se posle prikaza turističko-geografskih odlika Vrnjačke banje i opštih karakteristika banjskog turizma u Srbiji, pažnja posvećuje banjskom turizmu same regije. U tom delu prikazane su opšte karakteristike banje, materijalna baza i stanje turističkog prometa, komplementarni razvoj banjskog i drugih sekundarnih vrsta turizma, razvoj banja u funkciji ravnomernijeg prostornog razvoja Srbije kao i perspektive budućeg razvoja naših banja.

1. BANJSKI TURIZAM U SRBIJI

Termomineralni izvori predstavljaju posebnu grupu podzemnih voda, koje svojim fizičkim osobinama i hemijskim sastavom povoljno deluju na ljudski organizam. Ovi izvori su juvenilnog porekla i najčešće se vezuju za rasedne linije i zone (3, 2002). Banje svoj razvoj temelje na sledećim elementima: termomineralnim izvorima, plemenitim gasovima, lekovitom blatu, čistom vazduhu, klimatskim elementima i raznovrsnoj vegetaciji.

Najjednostavnija definicija mineralne vode determiniše ih kao vode koje u 1l sadrže najmanje 1g rastvorenih soli (10, 1994). U slučaju da ta količina prelazi 50 g/l, mineralne vode se svrstavaju u rastvore. Takođe, lekovita svojstva imaju i gasne i radioaktivne vode. Mineralne vode koriste se kao: stone (za piće) i lekovite.

Postoji duga tradicija u pogledu istraživanja i korišćenja mineralnih voda u Srbiji. Još su stari Rimljani od II-IV veka nove ere oko izvora gradili kupatila, bazene i vile. Ove vode koriste se i u doba Vizantije, zatim srednjevekovne Srbije, i Turskog carstva (amami-turska kupatila). Međutim, njihovo pravo istraživanje inicira knjaz Miloš Obrenović, koji početkom XIX veka, tačnije 1835. godine unajmljuje saksonskog geologa barona Herdera da ispita mineralne izvore u Srbiji. Treba još istaći da je, ondašnja Kraljevina Srbija, 1914. godine donela Zakon o banjama, mineralnim i toplim vodama.
1.1. Brojnost i raznovrsnost termomineralnih voda
Brojnost i raznovrsnost ovih voda objašnjava se geološkim događajima koji su se desili u prošlosti. Najčešće autori navode broj od 275 ovakvih izvora, a pojedini čak 308. Međutim, samo je 30 uređenih, a statistika beleži promet u 28 banja.
Prema temperaturi vode, termomineralni izvori u banjama Srbije mogu se svrstati u 4 grupe:

1. Hladne mineralne vode-ispod 200C (Vrnjačka, Klokot, Bukovička…);
2. Hipotermalne 20-340C (Sokobanja, Koviljača, Bukovička…);
3. Homeotermalne 34-380C (Niška, Ovčar, Lukovska…);
4. Hipertemalne preko 380C(Vranjska, Jošanička, Sijarinska…).

Najveći broj termalnih izvora pripada prvoj grupi. Najvišim temperaturama odlikuju se: Vranjska (960C), Jošanička (750C), Sijarinska (73,2 0C)… Vode Vranjske Banje su najtoplije u Evropi. Hladne mineralne vode se flaširaju i koriste za piće (Knjaz Miloš, Vrnjci, Heba, Karađorđe…).

U pogledu mineralnog sastava, mineralne, termomineralne, gasne i radioaktivne vode svrstavaju se u razne grupe, podgrupe, klase i podklase. U Srbiji se dugo uvažava klasifikacija Marka Leka (1853.-1932. g.), a koja sadrži 10 klasa i više podklasa: hladne, tople, kisele, alkalne, zemno-alkalne, slane, gorke, gvožđevite, sumporovite, radioaktivne. Najveći broj banja u Srbiji pripada sumporovitim i alkalnim vodama.

Srbija, pored banja, poseduje i vazdušne banje: visoravan Divčibare, planine Zlatibor i Zlatar, varoš Ivanjica su, zahvaljujući povoljnim klimatskim dejstvima, proglašeni za klimatska mesta.