Retina

Retina

Mrežnjača se nalazi na dnu očne jabučice. Sadrži u sebi čulne ćelije koje su vrlo osetljive na svetlost. Po svome poreklu mrežnjača predstavlja deo mozga. Oboljenja mrežnjače najčešće su odraz nekog opšteg oboljenja (na primer arterioskleroze, povećanog krvnog pritiska…). Promene na krvnim sudovima igraju vrlo značajnu ulogu u nastanku oboljenja mrežnjače. Oboljenja mogu da počnu naglo i da dovedu do trenutnog slepila ili slabljenja vida. Pri ovakvim bolestima oko gledano spolja izgleda sasvim normalno i tek specijalnim instrumentima može se ustanoviti priroda oboljenja. Blagovremeno lečenje može, često, da bude veoma uspešno.
Retina gradi unutrašnji omotač oka. Svojom unutrašnjom stranom mrežnjača oblaže šupljinu očne jabučice, a spoljašnjom naleže na dužicu, cilijarno telo i sudovnjaču. Prva dve dela, dužični i ciljarni, nisu osposobljeni za prijem svetlosnih utisaka i označavaju se kao slepi deo mržnjače (pars caeca retinae). Zadnji deo mržnjače je fotosentizivan. To je optički deo retine (pars optica retinae). Granicu između slepog i optičkog dela retine markira zupčasta linija.
Retina nastaje od šupljeg izvrata prednjeg mozga nazvanog očni mehurić. Ulubljivanjem očnog mehurića nastaje dvolisni očni pehar. Spoljašnji i unutrašnji list očnog pehara priljubljuju se jedan uz drugi i formiraju retinu.
U optičkom delu retine identfikovano je najmanje 15 tipova neurona. Oni se mogu svrstati u tri funkcionalne grupe: konduktorni neuroni- bipolarne i ganglijske ćelije; fotoreceptori- štapići i čepići; i asocijativni neuroni- horizontalne i amakrine ćelije.
Pored neurona, u optičkoj retini prisutne su i neurogljiske ćelije-M’uller-ove ćelije i astrociti.
1) Pigmenti sloj retine građen je od jednog sloja kubičnih ćelija naleglih na Bruhovu membranu. Jedro je smešteno u centru ćelije ili je nešto primaknuto bazi. Bazalni deo ćelije prožet je brojnim invaginacijama uz koje se nalazi obilje duguljastih mitohondrija. Bočne strane ćelije povezane su dezmozomima, adherentnim i okludentnim zonulama. Pomenuti spojni kompleksi čine komponentu krv-retina barijere. Sa apikalne ćelijske površine polaze dugački mikrovili i produžeci oblika šupljeg receptora. Između pigmentnih ćelija i fotoreceptora nema direktnih kontakata i ćelijskih veza, usled čega je moguće raslojavanje retine, tj. odvajanje senzorne retine od pigmentnog epitela.
Citoplazma pigmentnih ćelija poseduje voluminozan Goldžijev kompleks i dobro razvijen sistem tubula glER-a u kojima se, verovatno, vrši esterifikacija vitamina A i njegov transport do fotoreceptora. U supranukleusnom delu citoplazme uočavaju se brojni lizozomi, tzv. lamelarni fagozima u kojima se razgrađuju fagocitovani membranski diskovi poreklom iz čepića i štapića. Najupadljivija odlika epitelnih ćelija je, svakako, prisustvo brojnih malenskih granula u delu ćelije okrenutom ka fotoreceptorima, kao i u ćelijskim produžecima.
Preko pigmentnog epitela retine ostvaruje se niz značajnih funkcija: izolacija fotoreceotora od supstanci iz krovotoka (krv-retina barijera); sprečavanje raspipanja svetlosti i pojačavanje vizuelne aktivnosti fotoreceptora; fagocitoza membranskih diskova fotoreceptora;
obnavljanje fotosenzitivnosti resintezom retinala.
2) Sloj fotoreceptornih ćelija sadrži spoljašnji i unutrašnji segment neuroepitelnih ćelija-štapića i čepića. Tela ovih neurona smeštena su u 4-om sloju retine, a unutrašnji produžeci u 5-om sloju. Od ćelijskog tela fotoreceptora ka pigmentnom sloju pruža se produžetak koji sadrži spoljašnji i unutrašnji segment. Ova dva segmenta odvaja suženje-spojna drška. Spoljni segment kod štapića ima oblik štapa, a kod čepića oblik čepa.
Štapić se sastoji od dva segmenta od kojih je spoljašnji fotosenzitivan. Obavijen je u celini ćelijskom membranom, a unutrašnjost mu se ssastoji od transverzalnih membranoznih diskova naslaganih jedni na druge celom dužinom. Diskovi su spljoštene membranozne vezikule. Spoljašnji segment je odvojen od unutrašnjeg suženjem u kome se nalazi cilija. U unutrašnjem segmentu u blizini suženja nalaze se brojne mitohondrije, poliribozomi, Goldži kompleks i nešto malo granuliranog i glatkog endoplazminog retikuluma. Tu se nalaze i mikrotubuli. U ovom delu se obavlja sinteza proteina. U drugom delu unutrašnjeg segmenta se nazi jedro ćlelije. Ispod jedra, ćelija je sužena, a kratak aksonski produžetak se širi u veliku presinaptičku strukturu u koju se uklapaju mnogi postsinaptički završeci (dendriti bipolarnih ćelija).
Struktura čepića je slična strukturi štapića. Ove ćelija takođe imaju spoljašnji i unutrašnji segment.U spoljašnjem se takođe nalaze diskoidne tvorevine, ali se u toku života ne stvaraju novi diskovi kao kod štapića. Ćelijska membrana čepića se na pojedinim mestima invaginira čineći neki od diskova.
Percepcija boje se objašnjava postojanjem tri tipa čepića sa tri tipa vidnog pigmenta. Čepići zavisno od tipa mogu biti osetljivi na crvenu, plavu ili zelenu boju. Viđenje raznih drugih boja zavisi od relativnog broja tri vrste čepića koji su stimulisani.
Na histološkom preparatu jedra čepića se vide kao jedan pravilan red neposredno spoljašnje membrane. Ova jedra su krupnija od jedara štapića kojih ima mnogo više i koji čine ostali deo spoljašnjeg zrnastog sloja. Unutrašnji kraj čepića ispod jedra (akson) širi se i čini kompleksnu presinaptičku formaciju sa brojnim sinapsama sa dendritima bipolarnih ćelija iz unutrašnjeg granuloznog sloja.
U prošlom veku nemački naučnik Schutze je zapazio da retina životinja koje su aktivne pretežno noću ili u sumrak sadrži uglavnom štapiče, a onih koje su aktivne danju čepiće. Predpostavio je da su štapići na funkcijama pri manjim intenzitetima svetlosti, a čepići pri većim. Predpostostavio je takođe da su čepići odgovorni za viđenje boja.