Upravljanje medicinskim otpadom

Uvod

Medicinski otpad je sav otpad koji nastaje pri pružanju zdravstvenih usluga. Ipak, sam pojam otpada je nešto komplikovaniji nego što na prvi pogled izgleda. Da bi se u potpunosti razumelo šta je to medicinski otpad, prvo treba razumeti šta je uopšte otpad.
Vekovima se čovečanstvo bavilo otpadom bez potrebe za preciznom definicijom, jer je postojalo opšte prihvaćeno shvatanje pojma otpad. Evropska unija je 1991. godine, kao odgovor na pojedine nesporazume u vezi sa otpadom, dala definiciju otpada.
Otpad je prema mestu na kome nastaje ili licima koja ga proizvode, svrstan u tri osnovne kategorije:
1. Otpad iz domaćinstva- proizvode građani u svojim domaćinstvima;
2. Komercijalni otpad- proizvode organizacije koje se bave poslovanjem, trgovinom i pružanjem različitih usluga;
3. Industrijski otpad – nastaje u industrijskim procesima kao što su proizvodnja, obrada namirnica, izgradnja i rušenje objekata.
Pri klasifikaciji medicinskog otpada, SZO je otpad podelila u dve osnovne, početne kategorije:
Rizičan medicinski otpad je bilo koji otpad koji bi mogao da predstavlja rizik po zdravlje ljudi. On je naizgled veoma sličan opasnom otpadu, pa bi se moglo pretpostaviti da se sav medicinski rizičan otpad klasifikuje kao opasni otpad. Međutim, ova pretpostavka nije tačna.
Nerizični otpad čini najveći deo otpada proizvedenog u zdravstvenim ustanovama, a sastoji se od otpadaka od hrane, papira, kartona, stakla, plastike i metala (obično ostaci od ambalaže), pa je stoga uporediv sa otpadom iz domaćinstva. Kako se zdravstvena ustanova očigledno ne može smatrati domaćinstvom, ovaj deo otpada naziva se „komunalni otpad“ i klasifikuje kao neopasan otpad.
Medicinski otpad i zakon

Postupanje sa medicinskim otpadom je regulisano Zakonom i podzakonskim aktima. Obi propisi opisuju kako se otpad sakuplja, prenosi, tretira i odlaže, a propisuju i koje su aktivnosti obavezne, a koje su zabranjene u postupanju sa otpadom.
Glavne odredbe koje se odnose na medicinski otpad i upravljanje medicinskim otpadom nalaze se u Zakonu o upravljanju otpadom (Sl. Glasnik RS 36/09). Ovaj Zakon daje detaljnu definiciju otpada koja je, u suštini, ista kao definicija otpada od strane EU, ali sadrži male izmene u formulaciji.
Zakon takođe, propisuje da prevoznici otpada i operateri ili preduzeća za tretman i odlaganje otpada moraju da budu ovlašćeni za obavljanje svojih delatnosti, putem dozvola koje izdaje Ministarstvo koje se bavi poslovima zaštite životne sredine.
Proizvođači otpada imaju obavezu da postupaju po zakonu i da provere operatera koji preuzima njihov otpad, da li poseduje dozvolu za rad, da li je ona važeća. Sve to treba da se obavi pre nego što proizvođač otpada preda svoj otpad na transport, tretman ili odlaganje.
Postoji i Pravilnik za upravljanje medicinskim otpadom (Sl. glasnik RS 78/2010), koji detaljnije propisuje specifične zahteve koji se odnose na upravljanje medicinskim otpadom (osim radioaktivnog otpada).