Tihi Don

 
Uvod
Posmatran iz jedne perspektive, Tihi Don je istorijski roman – freska Prvog svetskog rata, ruske revolucije i građanskog rata u kozačkoj zemlji; tako doživljen, Tihi Don je, prvenstveno, delo opservacije, književni dokument o jednom od najznačajnijih društveno – istorijskih zbivanja u dvadesetom veku. Posmatran iz druge perspektive, Tihi Don je roman karaktera, usredsređen na individualnu psihologiju i čovekovu sudbinu uprkos kretanjima mnoštva koje slika. U sudarima sa stihijom društvenog komešanja pojedinac strada; Tihi Don je tragedija prevedena na jezik romana.

Glavni junak ne može, upravo zbog svojih vrlina koje se preobraćaju u ,,tragičnu krivicu“, da izbegne tragičnu sudbinu. Ali tragedija je bujan izvor poezije. U tom smislu, Tihi Don je i delo imaginacije. Književna, spisateljska drama ovog romana mogla bi se svesti na smenjivanja i sukobe, saradnju i suparništvo opservacije i imaginacije, istorije i umetnosti, naturalizma i simboličkog realizma.
1. Međuratna i ratna književnost
Književnost između dva svetska rata obuhvata period između Prvog i Drugog svetskog rata, mada se njeni koreni naslućuju i u deceniji koja prethodi Prvom svetskom ratu. Međuratna književnost ne podrazumeva jedinstven pokret ili određeni književni program, nego je od raznih strujanja i mnogih izama (kao i u vreme moderne), čiji su uzroci i pokretači u nezadovoljstvima postojećim životom i u velikoj potrebi intelektualaca i stvaralaca za radikalnim promenama u umetnosti, što je dovelo do pojave novog i modernog u književnosti. Ono što je pokrenulo ovaj pravac bilo je nezadovoljstvo postojećim životom i potreba umetnika za radikalnim promenama u umetnosti i društvu.
Kada su vremenski okviri i umetničke formacije u pitanju, uvek moramo imati u vidu činjenicu da se razvoj i promene u umetnosti ne mogu tako jednostavno vremenski omeđiti. To što nazivamo avangarda i vremenski određujemo kao međuratnu književnost samo je logički nastavak modernih strujanja u umetnosti počev od druge polovine 19. veka, pa do savremenog doba. I u ovom razdoblju, kao i u prethodnim epohama, umetnička scena je bila veoma heterogena (stilski raznovrsna). Kao i u razdoblju moderne, uporedo postoje, ili pak jedan iz drugog proističu, razni umetnički pravci sa karakterističnim sufiksom -izam u svom nazivu: fovizam, futurizam, imažinizam, ekspresionizam, dadaizam, kubizam, nadrealizam… a svi se oni mogu obuhvatiti jednom zbirnom odrednicom – modernizam.

U osnovi svih promena je nezadovoljstvo nekim postojećim stanjem, pa je tako i u umetnosti. Nezadovoljstvo životom, društvenim odnosima ili vrednostima, raznim nakaradnim društvenim i moralnim pojavama, istorijskim događanjima, a često i neusklađenošću umetničkog stvaralaštva sa zahtevima vremena, podstiče umetnike da potraže novi umetnički izraz i tako obeleže vreme u kojem stvaraju.

Šta je uslovilo pojavu novih pogleda na umetnost u međuratnom razdoblju?

– Suočavanje sa ratnim strahotama,
– stanje bede, nemoći, nezadovoljstva, ojađenosti, defetizma… u posleratnom periodu,
– revolt i pobuna potlačenih društvenih slojeva protiv nejednakosti i nepravde,
– potreba umetnika da izraze svoje nepristajanje na sumornu stvarnost koja ih okružuje.

U svetskoj književnosti između dva rata posebno se ističu: Bertold Breht (Majka hrabrost, Dobri čovek iz Sečuana), Ernest Hemingvej (Sunce se ponovo rađa, Zbogom oružje), Vilijam Fokner (Krik i bes), Tomas Vulf (Pogledaj dom svoj, anđele), Virdžinija Vulf (Gospođa Dalovej), Franc Kafka (Proces, Zamak), Herman Hese (Sidarta, Demijan, Stepski vuk), Tomas Man (Čarobni breg, Josif i njegova braća), Gijom Apoliner (Most Mirabo – pesma, Tirejsijine dojke – drama, Kaligrami – pesme), Andre Breton (osnivač nadrealizma, pripovetka Nađa), Luj Aragon (Seljak iz Pariza, Bazelska zvona, romani), Mihail Šolohov (Tihi Don), Boris Pasternak (zbirka pesma Drugo rođenje, Visoka bolest), Vladimir Majakovski (Levi marš, komedije Stenica, Hladan tuš), Osip Mandeljštam (Šum vremena, pesme), Jesenjin (Ispovest mangupa, Krčmarska Moskva), Lorka.