Caričin grad kao arheološki lokalitet od izuzetnog značaja

1. Uvod

Arheološki lokalitet Caričin grad ili Justinijana Prima, je grad zadužbina romejskog cara Justinijana. nalazi se u podnožju planine Radan. Leži na blagim padinama koje se spuštaju od planine Radan ka leskovačkoj kotlini. Nalazi se 7km od Lebana, a 30km od Leskovca. Caričin grad je iz VI veka, jedan je od najvećih i najznačajnijih vizantijskih gradova u unutrašnjosti Balkana. Vizantijski Car Justinijan I je podigao grad, kako se pretpostavlja u blizini mesta svog rodjenja. Istraživanja na ovom lokalitetu zapoceta su 1912 godine. Grad je živeo veoma kratko, oko 80 godina, što je kratak period za jedan takav grad.
Slika 1. Caričin grad
2. Justinijan I

Justinijan Flavije Petar Savatije podjen je u Taurezumu, oko 428.godine, na 28km od danasnjeg Leskovca. Bio je slovenskog porekla. Njegovo pravo ime Upravda potiče iz istorijskog falsifikata, Justinijanovog latinskog zitija. Poznat je kao poslednji rimski i prvi fizantijski car, imperator Istočnog rimskog carstva i pravoslavni teolog. On je nastojao da obnovi moć, veličinu i organizaciju rimskog carstva. Ukinuo je sve nehrišćanske filozofske škole u Atini 529.godine kao i Platonovu Akademiju. Sazvao je Peti vaseljenski sabor 553.godine u nameri da pomiri monofizite sa pravoslavcima. Smatra se jednim od najvećih kodifikatora celokupnog rimskog prava.
Nasledio je vlast od svog ujaka Justina I. Stupio je na presto 527.godine kao neograničeni gospodar drzave I crkve. Preduzimao je pohode protiv varvarskih naroda: Istočnih Gota u Italiji, Zapadnih Gota u Španiji I Vandala u Africi, u nameri da obnovi carsku vlast u zapadnom delu Rimskog carstva. Vodio je ratove protiv Persijanaca i Slovena.
Preminio je u 83-oj godini, u Carigradu, 565.godine.
Slika 2. Justinijan I na mozaiku u balziki San Vitale u Raveni, Italija

3. Arheološko nalazište

Caričin grad predstavlja vanredni spomenik antičkog urbanizma i arhitekture. Ruševine, ulice sa porticima, bazilika javnih i privatnih grđevina, odaju nekadašnji izgled grada i predstavljaju dostignuće paleovizantijske civilizacije, nastale na grčko – rimskim tekovinama.
Grad je bio važan crkveni, vojni i administrativni centar, sedište novoosnovane arhiepiskopije Justiniane Prime, čime je pravo Soluna ograničeno na južne delove provincije. Gradske ulice su popločane pravougaonim krečnjačkim pločama. U stambenom delu grada, blizu trga je otkopana trobrodna bazilika sa kriptom, pronadjeni su fragmenti podnog mozaika i fresaka. Jugoistočno od foruka bila je treca crkva. U predgradju je otkopana dvojna bazilika I južno od nje peta bazilika, izvan gradskih zidina nadjena je šesta crkva. Sve ove crkve podignute su u VI veku.