Vitamin C
SADRŽAJ
UVOD............................................................................................................................................1
1. VITAMIN C................................................................................................................................2
2. STRUKTURA I SVOJSTVA VITAMINA C...................................................................................4
3. BIOSINTEZA.............................................................................................................................6
UVOD
Vitamin C (
L - askorbinska kiselina, L - askorbat
) je vitamin koji je
izuzetno bitan kod ljudi i više životinjskih vrsta. U živim organizmima
askorbat djeluje kao antioksidans, te štiti tijelo od oksidativnog stresa. On je
isto tako kofaktor u najmanje šest enzimskih reakcija, među kojima je nekoliko
reakcija kolagenske sinteze, čija se disfunkcionalnost manifestuje simptomima
skorbuta. Kod životinja, ove reakcije su posebno važne pri zarastanju rana i za
sprječavanje krvarenja iz kapilara.
Askorbat (jon askorbinske kiseline) je neophodan u nizu esencijalnih
metaboličkih reakcija kod svih životinja i biljaka. Njega formira velika većina
živih organizama, sa primjetnim izuzetkom grupe sisara, među kojima je
većina slijepih miševa, zamorci i jedan od dva glavna podreda primata,
antropoidi (suvonosni majmuni) (tarsijeri, majmuni, čovjekoliki majmuni i
ljudi). Askorbinsku kiselinu isto tako ne sintetišu pojedine vrste ptica i riba.
Svim vrstama koje nemaju sposobnost sinteze vitamina C, neophodno je da ga
unesu putem ishrane. Dugotrajni deficit ovog vitamina se manifestuje
razvojem skorbuta. Vitamin C je jedan od najšire korišćenih prehrambenih
aditiva. Preporučene doze se kreću u opsegu od 45 do 400 mg na dan.
Vitamin C je čist L - enantiomer askorbata, dok suprotni D - enantiomer
nema fiziološkog značaja. L - askorbat je jak redukujući agens. Kada djeluje u
tom svojstvu, on se konvertuje u oksidovani oblik, L - dehidroaskorbat. L -
dehidroaskorbat se može zatim redukovati nazad u aktivnu L - askorbatnu
formu dejstvom enzima i glutationa u tijelu. Tokom ovog procesa formira se
radikal semidehidroaskorbinske kiseline.
Slobodni radikal askorbata slabo reaguje sa kiseonikom, tako da se ne
formira superoksid. Umjesto toga, dva radikala semidehidroaskorbata reaguju
i formiraju jedan askorbat i jedan dehidroaskorbat. Uz pomoć glutationa,
dehidroksiaskorbat se konvertuje nazad u askorbat. Prisustvo glutationa je
esencijalno, jer on omogućava obnavljanje askorbata i poboljšava
1
nepušača, pa bi trebalo da svakodnevno unose veće koncentracije vitamina C
(Majstorović, 2021).
Tablica 1. Preporučeni dnevni unos (RDA) vitamina C obzirom na dob zdrave
osobe prosječne težine
Ako se ne uzima svakodnevno, dolazi do hipovitaminoze, odnosno
nedostatka vitamina C, što dovodi do pojave skorbuta u dužem vremenskom
periodu. Postoje brojne pozitivne uloge vitamina C u tijelu, što ga čini jednim
od najproučavanijih i najpopularnijih vitamina danas.
Jedno od najvažnijih svojstava vitamina C je da djeluje kao izuzetno
moćan antioksidans jer uklanja veoma štetne slobodne radikale iz tijela. Pored
toga, djeluje kao kofaktor enzima uključenih u sintezu kolagena, karnitina i
noradrenalina. Nadalje, vitamin C je neophodan za rast i regeneraciju desni i
krvnih sudova, ali i za apsorpciju gvožđa u krv. Takođe je veoma koristan u
prevenciji bakterijskih i virusnih infekcija jer jača imuni sistem. Nedostatak
ovog vitamina u organizmu doprinosi nastanku kancerogenih,
endokrinoloških, kardioloških i neuroloških bolesti.
3
2. STRUKTURA I SVOJSTVA VITAMINA C
Vitamin C je ketolakton sastavljen od šest atoma ugljenika, jedne keto
grupe i četiri hidroksilne grupe. Molekul vitamina C ima dva hiralna centra.
Slika 1. Struktura L - askorbinske kiseline
Hemijski naziv vitamina C je L-3-keto-treo-heksuronska kiselina, a
pojavljuje se u dva biološki aktivna oblika, u obliku L - askorbinske kiseline
(H2A, redukovani oblik) i dehidroaskorbinske kiseline (DHA, oksidovani
oblik) . Jedan oblik vitamina C se reverzibilno pretvara u drugi procesom
oksidacije - redukcije, pri čemu i L - askorbinska kiselina i dehidroaskorbinska
kiselina zadržavaju aktivnost koja se pripisuje vitaminu C.
Mjesto u molekulu vitamina C gdje se dešava proces oksidacije -
redukcije je veoma reaktivna 2,3-endiol grupa. U ovom oksidaciono-
redukcionom procesu 2 elektrona i 2 protona se prenose između redukovanog
i oksidovanog oblika vitamina C, pri čemu dolazi do dvostruke reverzibilne
oksidacije u dvije faze, u zavisnosti od pH vrijednosti medijuma, što je
prikazano na slici 2.
4